Lời Phật dạy về cách lắng nghe: Không đơn giản chỉ là vài ba âm thanh quen thuộc

Lời Phật dạy về cách lắng nghe cho A Nan và các đệ tử

Trong kinh Lăng Nghiêm ghi lại cuộc đối thoại của Phật và A Nan khi cảm thấy A Nan đang có sự nghi hoặc về những gì mình thấy, biết. Ngài bảo La Hầu La đánh tiếng chuông, rồi bảo :

 

Trong kinh Lăng Nghiêm, Đức Thế Tôn dạy 6 căn là nhân của luân hồi sinh tử và 6 căn cũng là nhân của giải thoát. Sau khi Phật bảo 25 vị Thánh trình bày chỗ tu chứng của mình xong rồi, Phật dạy Bồ tát Văn Thù chọn lựa căn viên thông để tu. Cuối cùng Bồ tát chọn lựa “nhĩ căn” là viên thông hơn hết các pháp tu khác. Đây là lối tu: “Phản văn văn tự tánh” của Bồ tát Quán Thế Âm.

 

Chữ phản ở đây có nghĩa là ngược lại, thay vì từ xưa đến giờ chúng ta chạy theo âm thanh, có tiếng là có nghe, không tiếng là không nghe, trong khi đó chúng ta cần sáng suốt, biết rằng bản thân nghe tất cả mà không dính mắc vào âm thanh riêng biệt nào.

 

Hầu chết chúng ta chỉ thích nghe người khác tán thán khen ngợi mình và không thích nghe lời trích phê phán mình. Chỉ khi thực sự biết lắng nghe thì ta mới luôn giữ được thái độ bình tĩnh, trong tâm không xao động bất cứ lời nào của người khác. Từ câu chuyện cuộc sống về im lặng để biết trạng thái tĩnh tâm như Bồ Tát không dễ dàng, Người phải có sự thấu hiểu nhân sinh nhất định mới có thể ung dung, tự tại đến vậy.

 

Bồ tát sẵn sàng đem tài sản của cải hoặc sức lực của mình bố thí giúp đỡ mỗi khi cần thiết. Nhờ sự giúp đỡ tận tình nên Bồ tát dễ dàng gần gũi và được nhiều người mến thương, do đó dễ nhiếp phục họ bằng bố thí chia sẻ. 

Hầu hết chúng ta không biết bố thí là gì, đó không chỉ là dùng tiền bạc để ban phát nhưng thực ra bố thí chia làm 3 loại chính: Tài thí, Pháp thí, và Vô úy thí, Bồ tát đã áp dụng nhuần nhuyễn những điều này để giúp đỡ chúng sinh.

Ta cũng có thể học hỏi Người để bố thí cho những người xung quanh mình, từ đó cuộc sống của họ sẽ tốt hơn, an vui hơn. Hãy lắng nghe cả niềm đau, nỗi khổ của người thân xung quanh mình, không phải điều gì họ cũng có thể nói ra, bằng sự quan sát, nhạy cảm, ta có thể hiểu được vấn đề mà họ đang gặp phải. Có người chỉ cần một lời khuyên của ta mà có thể thay đổi cả cuộc sống của mình, điều đó thực sự đáng quý hơn ta tưởng.
 

Quán Thế Âm có nghĩa là quán sát xem xét lắng nghe tiếng khổ của tha nhân để tùy duyên cứu độ. Ngài luôn quán chiếu cuộc đời bằng hạnh lắng nghe âm thanh theo nguyên lý, duyên khởi, vô ngã, vị tha, nhờ vậy biết cách giúp chúng ta vượt qua lo lắng sợ hãi, thoát khỏi sự ràng buộc của khổ đau.

Hạnh lắng nghe không chỉ đơn giản là tĩnh lặng nghe người khác nói chuyện, kể lể, ta cũng phải biết đưa ra những chỉ dẫn phù hợp sau khi đã hiểu ra vấn đề của người ta.

Theo Bồ tát phải dùng lời ngon ngọt, hòa nhã dịu dàng, nhỏ nhẹ dễ thương. Vì phàm làm người, tâm lý chung là chỉ đón nhận những gì dễ nghe, lọt tai và muốn chống đối, phản ứng mạnh mẽ lại với nói lời cộc cằn thô lỗ.

Vì thế, để ai đó nghe và làm theo những chỉ dẫn của ta, giúp họ tinh tấn hơn thì chính ta cũng phải biết cách dùng ngôn ngữ phù hợp để thuyết phục người khác. Bằng không, ngược lại sẽ dễ làm họ chán ghét, phiền muộn khổ đau.

Ta chỉ có thể thành công trong việc lắng nghe đó là khi khéo dùng lời nói từ ái hiền hòa, nhưng chân thật, gần gũi, thể hiện sự đồng cảm.
 

 

Theo lời Phật dạy về cách lắng nghe, không chỉ dừng lại ở việc nghe, chỉ dẫn người ta mà còn ở việc làm cụ thể. Bồ tát thường tích cực làm việc gì đó để lợi ích chúng sinh, chứ không phải nói suông vô ích.


Người ta sau khi được giúp mới cảm thấy gần gũi hơn, nhờ vậy họ mới tin tưởng mình, sau đó họ mới biết suy ngẫm hơn để tìm cách thay đổi lối sống, giúp họ hướng thiện, tin sâu luật nhân quả, dứt ác làm lành. 

Bồ tát sau khi thành tựu đạo quả, nguyện dấn thân đi vào đời để làm lợi ích chúng sinh, cùng đồng hành, cùng làm việc, cùng đóng góp, cùng gánh vác, cùng sẻ chia, cùng chia vui và cùng sớt khổ bình đẳng, với tất cả chúng sinh.

Thực tế, Người phải siêng năng giỏi biết nhiều ngành nghề để cùng làm cùng sống với họ, đã hoá thân thành nhiều thành phần trong xã hội, tùy theo nhân duyên mà Bồ tát cứu độ chúng sinh.

 

Ngài độ sinh dưới nhiều hình thức từ một ông vua hay tể tướng cho đến kẻ bần cùng, chúng sinh cần nhu cầu nào thì Bồ tát ứng hiện theo nhân duyên đó, để cho phù hợp với tâm tư nguyện vọng của mọi người. Hay nói rõ hơn, Bồ tát đi vào đời là tùy bệnh cho thuốc, do đó người thực hành hạnh lắng nghe muốn độ sinh có hiệu quả, phải biết căn cơ và sở thích của từng chúng sinh. 

Bồ tát sẵn sàng chia sẻ nỗi khổ niềm đau, để làm vơi bớt nỗi đau bất hạnh cho tất cả chúng sinh. Nhờ Bồ tát thấu rõ chân lý cuộc đời nên không thấy mình là kẻ ban ơn, người nhận thí và kẻ thọ ơn, nên bình đẳng kết nối yêu thương, mở rộng tấm lòng không phân biệt người thân hay kẻ thù.

Ta muốn giúp người cũng nên trở thành người đồn sự với họ, cùng làm bạn để hiểu tâm tư, chứ không phải thái độ của kẻ cả mà chỉ dẫn thì chẳng ai chịu lắng nghe ta. Hỗ trợ người khác bằng sự thấu hiểu mới mong họ tự tin chính mình và giúp họ đi theo con đường hướng thượng là luôn chia vui sớt khổ trong thương yêu bình đẳng.
 

Theo lời Phật dạy về cách lắng nghe, muốn thực hiện hạnh lắng nghe được thuần thục, trước tiên phải biết bố thí, ái ngữ, lợi hành và đồng sự. Chúng ta hãy để cho người khác trút hết nỗi niềm tâm sự và chính ta là người biết lắng nghe. Ta chỉ cần lắng nghe, một cách trân trọng và có hiểu biết, thì nỗi khổ niềm đau của người đó, sẽ được giảm thiểu một phần nào.