Nghi lễ vay trả cần nhớ khi tới xin lộc đến Bà Chúa Kho để cầu được ước thấy

Vào mỗi dịp đầu năm mới sau Tết nguyên đán, từng dòng người nườm nượp đổ về đền Bà Chúa Kho ở Cổ Mễ, phường Vũ Ninh, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Từ lâu, đây là ngôi đền thu hút nhiều khách thập phương, đặc biệt là giới kinh doanh, buôn bán vào hai dịp đầu năm và cuối năm bởi quan niệm “đầu năm đi vay – cuối năm đi trả”.

Hầu hết, mọi người có niềm tin rằng những ngày đầu năm mới tới đền Bà Chúa Kho “vay” tiền sẽ giúp cho việc kinh doanh, buôn bán thuận lợi, may mắn và cuối năm, họ lại mang trả số “vốn” bằng niềm tin ấy để cảm ơn “thần linh” phù hộ. 

Khi Bà mất, để tưởng nhớ những công lao mà Bà đã mang lại cho đất nước, cho nhân dân thì nhà vua đã xây lên một ngôi Miếu nhỏ để người dân có thể cúng bái, thờ phụng. Đền Bà Chúa Kho có đặc trưng nổi tiếng nhất chính là cho “vay vốn” làm ăn.

Giả thuyết về đền Bà Chúa Kho

Các nhà nghiên cứu nghiêng theo giả thiết: Đền thờ tại Vũ Ninh là thờ bà Chúa nghề gốm (quê gốm Thổ Hà) đặt trên núi Kho. Gọi là núi Kho vì vùng ấy hay lũ lụt, mỗi lần lũ lụt, người dân đều mang của cải cất giấu trên ngọn núi này.
 

Bên cạnh đó, có thông tin cho rằng đền Bà Chúa Kho có liên quan đến sự kiện Lý Thường Kiệt lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược vào năm 1076. Theo đó, làng Cổ Mễ được chọn là nơi đặt kho quân lương của quân của nhà Lý ở bờ nam chiến tuyến sông Như Nguyệt (Sông Cầu hiện nay).

Bà Chúa Kho lúc ấy là một cô gái xinh đẹp, xuất thân từ một gia đình nghèo khó ở làng Quả Cảm gần đó. Bà may mắn kết hôn vua Lý và được phong là Linh Từ Quốc Chế. Thấy ruộng đất ở đây còn bị hoang hóa nhiều, bà đã xin vua cho về làng chiêu dân lập ấp, khai khẩn ruộng hoang và mở rộng khai hoang vào tận vùng Nghệ An bây giờ. Cũng vào khoảng thời gian này, bà còn có công giúp triều đình trông coi kho lương thực tại Núi Kho (tỉnh Bắc Ninh). 

 

Vào ngày 12 tháng Giêng năm Đinh Tỵ (1077), trong lúc đi phát lương cứu giúp dân làng bà bị giặc giết. Nhà vua thương tiếc hạ chiếu phong Bà là Phúc Thần. Người dân tỏ lòng biết ơn đã lập nên đền thờ tại kho lương thực cũ của triều đình ở Núi Kho và gọi Bà với sự tôn kính là Bà Chúa Kho.

 

Ngay từ thời Pháp thuộc, nhiều thương nhân ở Hà Nội, Hải Phòng và các vùng lân cận đã tìm về quả núi này để khấn lễ và chiêm bái. Ngôi đền ngày đó còn rất nhỏ. Đầu thế kỷ 20, người Pháp đã cho xây dựng tại núi Kho nhà máy giấy Đông Dương. Đây là nhà máy rất lớn, bao trùm gần như toàn bộ quả núi.

Khi ấy, người Pháp đã có ý định phá bỏ ngôi đền nhưng họ gặp phải sự phản đối quyết liệt của người dân địa phương. Vào năm 1967 khi giặc Mỹ điên cuồng bắn phá miền Bắc, TP. Bắc Ninh cũng là một trong những trọng điểm bị địch dội bom tàn phá. Bộ đội ta đã đặt pháo 57 ly trên núi Kho, ngay sau đền để bảo vệ cầu Đáp Cầu. 
 

Điều kỳ lạ nhất là mặc dù máy bay địch dội bom san phẳng cả làng Cổ Mễ, san bằng nhiều điểm ở TP. Bắc Ninh, cày xới tan nát núi Kho nhưng không có quả bom nào rơi vào ngôi đền. 

 

Theo lưu truyền thì Bà Chúa Kho là người trông coi kho lương thực. Như vậy, Bà chính là người ban phát “nguồn sống” cho mọi người. Chính bởi vậy mà người ta mới tìm đến đây để “vay vốn”. Sự tồn tại vững vàng của ngôi đền khi trải qua bao mưa bom bão đạn cũng là một điều hết sức kỳ diệu và linh thiêng làm mọi người tin tưởng. 

Tham khảo: Sai lầm ai cũng một lần mắc phải khi đi lễ chùa, đền, phủ
  

 

Một sự thật cho thấy rằng: hầu như ai đã đến vay Bà Chúa Kho thì trong thời gian trên dưới một năm sau đó họ đều đến trả nợ cho dù không ai thúc nợ họ cả. Cho dù việc trả nợ đó chỉ là hình thức mà thôi. Thế nhưng nhiều người vay Bà Chúa Kho thì rất nghiêm túc trả nợ bà đúng hẹn, còn khi họ vay của nhân dân thì lại tìm cách trốn nợ của nhân dân.

Nhiều người làm ăn được, biết ơn bà, ngoài việc lên trả lễ còn làm thêm cả việc cung tiến. Cung tiến có nghĩa là đóng góp cho đền, chùa một thứ gì đó thật có giá trị, ví dụ như xây hẳn một ban thờ hay cổng tam quan, cũng có thể cung tiến hẳn mấy chục cái lư đồng…

Mặc dù chỉ là nghi lễ tâm linh nhưng khi đã quyết định đến “vay vốn” Bà Chúa Kho thì phải thành tâm và giữ đúng lời hứa nhất là những người đến vay còn ghi rõ ràng trong sớ là vay bao nhiêu, làm gì, và ghi rõ vay một năm, hai năm, hay 5 năm sau sẽ trả, tức là tạ lễ. 
 

Thậm chí có người còn hứa là vay một trả 3, thậm chí vay một trả 10. Việc “vay” bao nhiêu, bao giờ trả là tùy mỗi người. Nhưng đã “vay” thì phải “trả”. Dù có làm ăn được hay không thì khi đã hứa với Bà Chúa Kho phải giữ đúng lời hứa. 
 

 

Trình tự đặt lễ tại đền Bà Chúa Kho sẽ là: Tiền Tế, Tứ Phủ Công Đồng, Đệ Nhị Cung, Đệ Nhất Cung (Tam tòa Thánh Mẫu). Đây là 4 ban chính cần đặt lễ khi đến ngôi đến này. 
 

Sau đó sẽ là các ban khác như ban Cô, Cậu, ban Sơn Trang… Lưu ý trong các ban này chỉ có ban Tứ Phủ Công Đồng là có thể sử dụng đồ lễ mặn. 

Thực ra, việc “vay-trả” ở đây mang ý nghĩa tâm linh, mọi người chỉ nên coi là một trong những nét văn hóa tín ngưỡng truyền thống. Còn việc làm ăn có thành công hay không thì phải phụ thuộc vào năng lực và may mắn.