Có tài cũng khổ bất tài cũng khổ, phải sống sao mới không thẹn với Đất Trời?

 

 

Trang Tử thường dùng hình ảnh cuộc sống đời thường để thông qua đó chỉ bảo cho học trò của mình. Có lần, ông cùng các học trò tình cờ đi qua một vùng đất và bắt gặp một người thợ mộc đang ngồi nghỉ ở gốc cây to có tán rộng sum suê, tỏa bóng mát cả một khoảng đất lớn. 
 

Trang Tử lại gần tò mò hỏi:

- Cái cây này quả là to, tại sao ông lại không chặt để dùng nhỉ?

 

Người thợ mộc thong thả đáp:

- Cây này trông thế nhưng gỗ xấu không dùng được cho việc gì cả: Nếu để đóng thuyền thì thuyền chìm; để đóng quan tài thì quan tài mau nát; để làm cánh cửa thì cánh cửa thấm nước; để làm đồ dùng thì đồ dùng mau hư; để làm cột nhà thì cột nhà mau bị mối, mọt. 

 

Trang Tử như chợt hiểu ra, ông đáp lời người thợ mộc:

- Cây này vì vô dụng, chẳng giúp ích được gì nên nó mới ở đây lâu năm đến vậy mà không bị đốn đi.
 

Một thời gian sau, có lần Trang Tử vào chơi nhà một người bạn và gia chủ rất vui mừng vì đã lâu bạn hiền mới ghé chơi, ông liền bảo tiểu đồng đem chim nhạn đang nuôi trong nhà ra làm thịt. Lúc này tiểu đồng mới hỏi gia chủ:

- Hiện trong nhà có hai con chim, một con gáy được, một con không gáy, vậy thì nên làm thịt con nào ạ?

 

Người chủ bảo với người hầu:

- Con cứ làm thịt con không gáy ấy vì chim nhạn không gáy thì chẳng ích gì.

 

Tận mắt nghe và thấy hai sự việc trên, các học trò đã hỏi ý kiến của thầy mình:

- Thưa thầy, cái cây ở núi vì chẳng hữu ích gì nên được sống lâu. Con nhạn ở nhà chủ vì bất tài mà bị giết chết. Nếu là thầy thì chọn cách nào?

 

 

Trang Tử cười rồi nói:

- Ta sẽ chọn ở vào cái khoảng giữa có tài và bất tài. Như vậy thì tránh được tai nạn, nhưng cũng chưa phải là kế vẹn toàn. Chỉ những bậc đạo đức cao xa, không quản khen chê, lúc như rồng, lúc như rắn, lúc lên lúc xuống, nhìn vào không biết là có tài hay bất tài; chỉ lấy đạo đức làm chuẩn mực, siêu việt cả muôn vật, tuy là người mà lại khác người… những bậc như thế thì còn gì mà lụy đến thân được!

 

Còn thói đời thì như thế nào? Hợp với người thì có lúc lìa; làm được việc thì có người chê; ngay thẳng thì bị đè nén; tôn trọng thì bị chê bai; làm thì có kẻ phá; giỏi thì có kẻ ghen; vô dụng thì thiên hạ khinh bỉ… nhân sinh như thế thì làm thế nào được? Từ nay, các ngươi nên ghi nhớ: Chỉ người đạo đức mới khỏi lụy thân mà thôi”. 

 

Trong cuộc sống, chúng ta đã chứng kiến không ít người tài giỏi nhưng bị ghen ghét, không được trọng dụng. Thực tế là có người dù nhiều bằng cấp, nhận nhiều giải thưởng, thường được mọi người ca ngợi nhưng cuộc sống vẫn cơ cực. Đó là lý do không ít người oán thán tài giỏi sao vẫn nghèo khổ.

Một số người vì không hiểu chuyện nên thấy mình hơn người một chút đã vội tự mãn, họ không biết rằng việc đó không mang lại lợi ích gì mà thậm chí còn là mầm tai họa. Ví dụ bạn là một ca sĩ tài năng, ai cũng khen ngợi bạn hát hay, nhảy đẹp nhưng không có nghĩa là bạn sẽ đứng đầu tất cả các cuộc thi như The Voice hay Rap Việt, Vietnam Idol,... vì mỗi cuộc thi họ có những tiêu chí nhất định, không đơn giản chỉ là giọng hát như bạn nghĩ. Vì thế, bạn rớt khỏi cuộc thi cũng không có nghĩ là bạn không có tài, đơn giản là bạn không phù hợp mà thôi.

Vì thế, những người may mắn được ông Trời ban cho tài năng nào đó thì chớ vội xem mình hơn người. Những người này sẽ thường bị ghen ghét đố kỵ, dễ gặp cảnh tai ương bất thường.

 

Thực ra, nhân sinh mờ ảo, thật giả lẫn lộn, ta chỉ giải thích mọi sự theo sự hiểu biết và góc nhìn của mình, ta chẳng thể tự nhận mình là người giỏi khi mà hiểu biết của chúng ta với cuộc sống này quá nhỏ bé. Vì thế, để tránh bị ghen ghét thì nên sống khiêm tốt, nhưng bên cạnh đó bạn cũng phải đối mặt với thực tế là không hẳn vì thế mà ta không còn bị hại, không có kẻ luôn sẵn lòng "đâm sau lưng" mình.

Vậy có phải làm người ngốc nghếch một chút lại là điều hay, mới được hưởng lợi? Thực ra giả ngốc mới không khổ còn kém cỏi và là kẻ bất tài thì vất vả mưu sinh, sống trong cảnh bần hàn, luôn thiếu thốn thì thường bị người đời khinh rẻ.

 

Thế nên trong một chương trình Táo Quân từng có một câu nói rất hot đó là: "Giàu thì nó ghét, đói rét thì nó khinh, thông minh thì nó tìm cách tiêu diệt!". Vậy phải sống thế nào mới phải? Có phải cuộc sống như thế là quá bế tắc hay không khi mà có tài cũng khổ bất tài cũng khổ.

Và may mắn chúng ta đã có Trang Tử chỉ lối cho mình qua câu chuyện kể trên, ông đã khẳng định chỉ người đạo đức mới có thể an nhiên tự tại.

Qua câu chuyện, Trang Tử đã cho chúng ta biết rằng, chỉ người đạo đức thì mới có thể thanh tịnh, biết tiến biết lùi, khi đó dù có tài hay không cũng không quá quan trọng vì họ đều biết tùy cơ ứng biến, không cao ngạo mà cũng không tự ti, họ sống ung dung tự tại với đạo đức mà mình đã đề ra.

Mà thực ra, những người chọn lối sống đạo đức thì họ cũng không quá quan tâm về những đánh giá của người khác về mình, ai khen ai chê cũng đều bỏ ngoài tai, họ có lối đi riêng để đảm bảo thân và tâm mình luôn bình an.

Trạng thái buồn khổ không do ngoại cảnh mà do chính tâm ta điều khiển mà thôi, nếu ta cố chấp vào đó thì chuyện gì cũng có thể làm cho mình buồn, thay vì tập trung vào điều tiêu cực hãy tập trung thực hành những điều tích cực, giúp đỡ nhiều người hơn, lan tỏa hạnh phúc ta sẽ càng hạnh phúc.

 

Lão Tử có viết: “Đạo trời không thân ai, thường ở với người thiện lương”. Vì thế, làm người đừng cố bon chen làm gì, chớ nên tính toán chi li vì bạn tính cũng chẳng bằng trời tính, hãy chọn lối sống thiện lương, có đạo đức.

Đạo đức là một nếp sống và là nếp sống thiện, bỏ ác làm lành, được thể hiện qua các thái độ sống, cung cách ứng xử và tiếp xúc hằng ngày của con người, từ đấy ta gặt hái được hạnh phúc. Do đó, đạo đức có thể được xem là đồng nghĩa với hạnh phúc và cần được nuôi dưỡng như chính hạnh phúc vậy. Quả thực, người biết nuôi dưỡng đạo đức là người biết nắm bắt hạnh phúc vậy.

Nếu vì bảo vệ các giá trị đạo đức mà ta có bị thiệt thòi một chút thì cũng là việc rất đáng, hãy vui vẻ đón nhận, quan trọng nhất vẫn là tâm ta được thanh thản, bình yên, chẳng có lý do gì có thể làm ta buồn khổ nữa cả.

Khi hành động đúng với giá trị đạo đức mà mình đã đề ra, bạn sẽ không quá quan tâm tới chuyện có tài cũng khổ bất tài cũng khổ nữa, miễn là việc mình là trên không thẹn với Trời, dưới không lỗi với người, nên lòng mới an nhiên tự tại, chuyện gì đến cũng đón nhận một cách đơn giản, nhẹ nhàng, không quá ưu tư hay vướng bận.