Tại sao có ngày nhuận? Ngày nhuận sinh ra là để làm gì?

 

Có lẽ không ít người khi xem lịch dương sẽ có thắc mắc rằng tại sao các tháng trong năm thường dao động trong khoảng 30-31 ngày, nhưng riêng tháng Hai lại có số ngày ít hơn hẳn. Tại sao tháng 2 có 28 hoặc 29 ngày? Tại sao lại có sự chênh lệch như vậy, vì lý do gì mà số ngày trong tháng 2 lại ít ỏi đến thế?

 

Theo dòng lịch sử, ta ngược về quá khứ. Dưới thời của vua Julius Caesar, lịch dương của chúng ta có đôi phần khác biệt so với bây giờ. Khi ấy, tháng 2 có 30 ngày, tháng 7 có 31 ngày, còn tháng 8 lại chỉ có 29 ngày. Vua Caesar quyết định lấy tên mình đặt cho tháng 7 (July), với 31 ngày trong tháng. 

 

Vị vua tiếp theo kế nhiệm Caesar là Augutus, ông này cũng muốn tên tuổi mình phải được lưu danh vào sử sách, lại lấy tháng 8 (August) là tháng ứng với tên mình. Nhưng tháng 8 có quá ít ngày so với các tháng khác, chính vì thế mà ông đã quyết định lấy 2 ngày của tháng 2 chuyển vào tháng 8. 

 

Như vậy, tháng 8 đã có 31 ngày, song tháng 2 lại chỉ còn có 28 ngày mà thôi. Song mọi sự chưa dừng ở đó. Nhận thấy 3 tháng liền nhau là 7, 8 và 9 đều có 31 ngày, Augustus quyết định lấy 1 ngày của tháng 9 chuyển sang tháng 10, tiếp đó lại lấy 1 ngày của tháng 11 chuyển cho tháng 12. 

 

Từ ấy trở đi, dương lịch tồn tại với tháng 1, 3, 5, 7, 8, 10, 12 có 31 ngày, còn các tháng 4, 6, 9, 11 có 30 ngày. Riêng tháng 2 vẫn giữ số ngày là 28 ngày.

Nhưng chắc hẳn các bạn cũng nhận thấy rằng có những khi tháng 2 kéo dài thêm 1 ngày, và chúng ta có thêm ngày 29/2, được gọi là ngày nhuận.

Năm 2020 là năm nhuận, vì thế, tháng 2 sẽ có 29 ngày. Điều đặc biệt là, những ai sinh đúng vào ngày này thì có lẽ phải "dài cổ" chờ đợi 4 năm mới được tổ chức sinh nhật 1 lần.

 

 

Theo dương lịch, cứ 4 năm thì có 1 năm nhuận, thêm vào tháng Hai 1 ngày ngày đó được gọi là ngày nhuận.

Để giải thích điều này, chúng ta phải quay về xét vòng quay của Trái đất quanh Mặt trời. Mọi người chắc hẳn đều biết rằng Trái đất mất 365 ngày để đi hết 1 vòng quanh Mặt trời. Nhưng trên thực tế thì 1 vòng đó có thời gian chính xác là 365 ngày 5 giờ 48 phút 46 giây, tức 365.25 ngày.

 

Chính phần dư ra 0.25 ngày đó đã nảy sinh nhu cầu cần phải có 1 năm nhuận. Người ta vẫn xét cho 1 năm có 365 ngày, song cứ 4 năm thì số 0.25 ngày dư ra kia tích lại thành 1 ngày, và ngày đó chính là ngày nhuận. 

 

Ngày dư ra mỗi 4 năm 1 lần đó được tính vào tháng 2, từ 28 ngày, tháng 2 có thêm 1 ngày nhuận là ngày 29/2. 

 

Con người đặt ra lịch mặt trời, tức lịch dương chỉ có 365 ngày là nhanh hơn năm mặt trời thật sự, nếu không có sự điều chỉnh 4 năm 1 lần thì càng ngày sai số giữa năm mặt trời thực tế và năm mặt trời theo lịch sẽ càng ngày càng lớn, 4 năm lệch 1 ngày, 100 năm lệch 25 ngày.

 

Nhưng nếu bình thường không có vấn đề gì thì tại sao có ngày nhuận? Không phải tự nhiên mà người ta phải căn chỉnh số thời gian sai lệch đó cho đúng.

Bởi không chỉ lệch ngày đơn giản theo lịch mà số ngày dư ra đó nếu không được căn chỉnh về chính xác thì càng càng sẽ càng lệch nhiều và tháng 7 của chúng ta không còn là tháng mùa hè nữa, mà sẽ trở thành mùa đông ở bán cầu Bắc.

 

Người ta đưa ra ngày nhuận để bổ sung vào lịch, khiến cho lịch dương chậm lại và đồng bộ so với lịch mặt trời thực tế, các mùa trong năm cũng không bị sai khác.

Nhà thiên văn học Sosigenes chính là người đã đưa ra lời khuyên này, giúp cho ngày nhuận trở thành 1 ngày chính thức trong lịch dương, tức lịch Julian vào năm 46 trước Công nguyên.

 

 

Khác với khái niệm ngày nhuận chỉ xuất hiện ở lịch dương, lịch Mặt trời thì khái niệm tháng nhuận lại chỉ xuất hiện ở lịch âm, lịch Mặt trăng.

 

Trong lịch âm, 1 năm có 354 ngày, thời gian dư ra chênh lệch sau mỗi 3 năm đủ để tích lũy thành 1 tháng. Để tránh sự sai lệch thời gian quá lớn sau nhiều năm, người ta quy ước cứ 3 năm lại có 1 tháng nhuận, tháng này không cố định mà luân phiên thay đổi theo từng năm nhuận.

 

 

Ở nội dung phía trên, chúng ta đã đi tìm hiểu tại sao có ngày nhuận, tháng nhuận, giờ chúng ta sẽ khám phá xem tại sao có năm nhuận.

 

Năm nhuận xuất hiện ở cả lịch dương và lịch âm. Trong lịch dương, năm nhuận chính là năm có ngày nhuận, còn trong lịch âm thì đó là năm có tháng nhuận.

 

Theo cách tính thời gian thì theo dươnglịch, cứ 4 năm sẽ có 1 năm nhuận.
 

Với âm lịch, cứ 3 năm sẽ có 1 năm nhuận, 5 năm có 2 năm nhuận, 19 năm có 7 năm nhuận…

 

 

Để xác định năm nhuận theo dương lịch, cũng chính là năm có ngày nhuận 29/2, bạn chỉ cần lấy số biểu của năm đó chia cho 4, nếu kết quả là chia hết thì đó chính là năm nhuận có ngày nhuận 29/2 theo dương lịch, khác với những năm bình thường khi mà tháng 2 chỉ có 28 ngày.

Ví dụ cụ thể:

Ta xem năm 2004 thử xem có phải năm nhuận không?

Ta lấy số biểu năm Dương lịch 2004 chia cho 4 thì vùa đúng 501 lần. Như thế là năm 2004 là năm có nhuận.
 

Tuy nhiên, với những năm tròn thế kỉ, tức số biểu của năm là 2 số 0 ở cuối thì phải lấy 2 số đầu của số biểu năm đem chia 4. Năm nào chia hết thì sẽ là năm có ngày nhuận 29/2.

 

Còn với năm nhuận theo âm lịch, bạn cũng hoàn toàn có thể tính được khi nào thì tới năm nhuận. Sở dĩ 3 năm âm lịch mới có 1 năm nhuận mà 19 năm lại có tới 7 năm nhuận là vì trong 19 năm đó, nếu tính theo lịch dương thì có 228 tháng, song theo lịch âm thì con số này chỉ là 235, so ra thì năm âm lịch thừa mất 7 tháng so với năm dương lịch. 

 

Người ta quy ước rằng 7 tháng thừa ra đó chính là 7 tháng nhuận, rơi vào các năm 3, 6, 9 hoặc 8, 11, 14, 17, 19 trong chu kì 19 năm.

 

Để tính xem năm nào là năm nhuận theo lịch âm, bạn chỉ cần lấy số năm dương lịch tương ứng với năm âm lịch đó chia cho 19. Nếu thu được số dư là 0, 3, 6, 9 hoặc 11, 14, 17 thì đó chính là năm nhuận theo lịch âm.

 

Có lẽ chính vì lý do thú vị giải thích tại sao có ngày nhuận 29/2 và tính đặc biệt của nó nên có khá nhiều câu chuyện thú vị xoay quanh ngày này.

 

Kể từ năm 1288, ngày 29/2 được xem là “ngày quyền lợi phụ nữ” ở Scottland, hay còn gọi là "ngày phụ nữ cầu hôn", do nữ hoàng Margarit ban bố. Trong ngày đặc biệt này, phụ nữ Scottland có thể thoải mái cầu hôn với bất cứ người đàn ông nào, không cần phải tuân theo phong tục xưa kia là chỉ đàn ông mới có quyền cầu hôn phụ nữ. 

 

Dần dà, phong tục độc đáo và phá cách mới lạ này lan truyền sang cả các nước ở châu Âu, châu Mỹ và được phái nữ hưởng ứng nhiệt liệt. Đây còn được coi là ngày lễ Tình nhân không chính thức chỉ sau ngày 14/2, bởi phụ nữ có thể vượt qua mọi rào cản xã hội để thể hiện tình cảm của mình.

Có khá nhiều cặp đôi đã nên duyên nhờ phong tục mới mẻ, cho phép phụ nữ có quyền chủ động, dù chỉ trong 1 ngày này.

Song trong trường hợp người đàn ông không có tình cảm đáp lại thì sao? Bởi lẽ phụ nữ là phái yếu và luôn cần được nâng niu, người ta đặt ra lệ rằng nếu ai đó từ chối tình cảm của phụ nữ vào ngày này thì cần phải tặng quà cho người phụ nữ đó.

 

Món quà có thể là 1 bảng Anh, cũng có thể lãng mạn hơn khi được quy thành 1 tấm áo lụa, nhằm mục đích an ủi, xoa dịu nỗi buồn thất tình cho những cô gái dũng cảm.

Riêng ở Đan Mạch, đàn ông nếu từ chối lời tỏ tình của các cô gái thì sẽ phải bù đắp cho cô gái đó 12 đôi găng tay, còn đàn ông Phần Lan thì phải tặng đủ số vải để cô gái đó may 1 chiếc váy mới thôi.