(Lichngaytot.com) So sánh ăn chay và thuần chay giúp bạn hiểu rõ hơn về hai khái niệm quan trọng này. Hơn nữa, việc này cũng giúp bạn hiểu hơn vai trò của từng kiểu ăn chay.
1. So sánh ăn chay và thuần chay
So sánh ăn chay và thuần chay |
Việc ăn chay ngày càng phổ biến và nó không chỉ dừng lại trong cộng đồng những người theo đạo. Hiện nay có không ít người đã theo đuổi lối sống lành mạnh này với nhiều lý do khác nhau như chăm sóc sức khoẻ, bảo vệ môi trường hay bảo vệ động vật,...
Một thực tế đó là khi nhiều phong cách ăn chay du nhập vào Việt Nam sẽ dẫn đến một số tranh cãi về các khái niệm ăn chay. Ví dụ như khái niệm chay (hay còn gọi là Vegetarian) và ăn chay thuần (còn gọi là Vegan) cũng không được phân chia rõ ràng. Thậm chí một số người đang theo đuổi các chế độ ăn chay cũng không phân biệt được hai khái niệm này.
Trước tiên, chay và thuần chay (hay Vegetarian và Vegan) hiện nay được dùng rộng rãi và phổ biến để đặt tên cho chế độ ăn (diet) hoặc các món ăn/thực phẩm. Chúng có thể sử dụng như danh từ hoặc tính từ.
Trước tiên, chay và thuần chay (hay Vegetarian và Vegan) hiện nay được dùng rộng rãi và phổ biến để đặt tên cho chế độ ăn (diet) hoặc các món ăn/thực phẩm. Chúng có thể sử dụng như danh từ hoặc tính từ.
Điểm chung của ăn chay và thuần chay đó là không dùng thịt động vật như lợn, gà, bò, cá và tất cả các loài khác để chế biến thức ăn và họ tập trung vào các sản phẩm chế biến từ thực vật.
Tuy nhiên, ăn chay và ăn thuần chay vẫn có các điểm khác nhau, cụ thể:
| Ăn chay (Vegetarian) | Ăn chay thuần (Vegan) | |
| Khả năng bao quát | Bao gồm nhiều hình thức và nhiều chế độ ăn chay khác nhau. | Chỉ là một phương pháp ăn chay. |
| Loại đồ ăn | Khái niệm tổng hợp nhất nói đến việc kiêng tiêu thụ các sản phẩm liên quan đến hoạt động giết mổ động vật. | Một chế độ ăn loại bỏ tất cả các sản phẩm từ động vật bao gồm cả trứng, sữa, mật ong, các sản phẩm thử nghiệm trên động vật và các phục trang có chi tiết từ động vật. |
| Thời gian áp dụng | - Tùy vào chế độ ăn chay bạn lựa chọn, có thể áp dụng liên tục trong một khoảng thời gian hoặc đến suốt đời. - Có thể ăn vào một số ngày cố định trong tháng, năm. | - Có thể áp dụng liên tục trong một khoảng thời gian hoặc đến suốt đời. - Có thể ăn vào một số ngày cố định trong tháng, năm. |
| Tập trung | Chủ yếu nói về cách ăn uống. | Không chỉ là ăn uống mà còn là phong cách sống. |
2. Giải thích chi tiết hơn về hai chế độ ăn chay phổ biến
Cụ thể hơn về hai chế độ ăn chay này có thể được hiểu rõ hơn như sau.
2.2 Chế độ ăn chay (Vegetarian)
Ăn chay (hay còn gọi là Vegetarian) là một thuật ngữ chung cho một chế độ ăn không sử dụng các sản phẩm liên quan đến hoạt động giết mổ động vật. Những người theo đuổi chế độ ăn này là những người không ăn các thực phẩm từ thịt, cá mà thay vào đó là các thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật. Họ vẫn có thể ăn cùng với trứng và sữa, mật ong tùy thuộc từng chế độ khác nhau.
Với Vegetarian, ta có thể chia ra 3 chế độ ăn nhỏ là:
- Ovo vegetarian: Đồ ăn có thể sử dụng trứng nhưng không ăn các sản phẩm từ sữa.
- Lacto vegetarian: Có thể dùng đồ ăn từ sữa, nhưng không ăn trứng.
- Lacto ovo vegetarian: Có thể ăn cả trứng và sữa.
Ngoài ra, theo một cách phân loại khác thì ăn chay (Vegetarian) cũng có thể được chia ra nhiều chế độ ăn khác nhau như:
- Ăn chay theo Phật giáo đại thừa: không ăn các sản phẩm từ động vật cũng như các rau có mùi thơm như hành và tỏi.
- Ăn chay có trứng (Ovo vegetarian): Chế độ ăn có dùng trứng nhưng nhưng không ăn các sản phẩm từ sữa.
- Ăn chay có sữa (Lacto vegetarian): Chế độ ăn được dùng các sản phẩm từ sữa nhưng không được ăn trứng.
- Ăn chay có cả trứng và sữa (Lacto ovo vegetarian): có thể ăn một số sản phẩm từ động vật hoặc từ sữa như trứng, sữa và mật ong.
- Ăn chay hoàn toàn (ăn thuần chay): không dùng tất cả các loại thịt động vật và sản phẩm từ động vật, bao gồm cả sữa, mật ong, trứng, và loại trừ bất kỳ sản phẩm nào được thử nghiệm trên động vật, hoặc sử dụng các trang phục có nguồn gốc từ động vật (như giày da, áo da, áo lông thú, lông vũ).
- Ăn chay sống hay là ăn chay tươi: chỉ ăn các loại trái cây tươi và chưa nấu chín, các loại hạt và rau củ. Rau củ cũng có thể được hấp chín ở một nhiệt độ quy định nào đó.
- Ăn chay theo Kỳ Na giáo: có bao gồm sữa, nhưng không ăn trứng, mật ong, và các loại củ hay rễ cây.
- Ăn chay thực dưỡng: chủ yếu ăn các loại ngũ cốc nguyên cám và đậu hoặc theo phương pháp dưỡng sinh của Ohsawa.
Các hình thức của việc ăn chay (Vegetarian):
- Ăn chay trường: là việc lặp lại một chế độ ăn chay mỗi ngày và duy trì trong một khoảng thời gian dài hoặc suốt đời.
- Ăn chay kỳ: là việc ăn chay vào một hoặc một số ngày cố định trong tháng hoặc trong năm.
2.2 Ăn chay thuần (Vegan)
Điều khác biệt của chế độ ăn chay này đó là đồ ăn không bao gồm trứng và các sản phầm từ sữa, cùng mật ong. Nghĩa là người theo đuổi phương pháp thuần chay không sử dụng bất kì nguyên liệu nào có nguồn gốc từ động vật.
Những người theo chế độ ăn chay thuần cũng sẽ không dùng tất cả các sản phẩm từ động vật như quần áo lông thú, giày da, túi da,... Ngoài ra, người theo chế độ ăn chay thuần (Vegan) cũng không sử dụng bất kỳ sản phẩm nào được thử nghiệm trên động vật.
Nói chung, những người ăn chay thuần (Vegan) sẽ tránh xa những thứ sau:
- Đồ ăn từ động vật, kể cả thịt, cá, hải sản, sữa, trứng và mật ong.
- Những sản phẩm được sản xuất có nguồn gốc từ động vật, chẳng hạn như gelatin, sáp ong và cochineal.
- Món đồ được làm từ da động vật, chẳng hạn như da, da lộn, lông thú và len.
- Đồ được làm từ động vật hoặc khai thác từ chúng như lông vũ, lông tơ, lụa...
- Không tới những nơi như vườn thú, rạp xiếc, thủy cung... vì chúng dùng các loài khác để làm trò tiêu khiển cho con người.
- Hóa mỹ phẩm, thuốc, các sản phẩm được thử nghiệm trên động vật.
Thậm chí, có những người ăn thuần chay không dùng dầu cọ vì để có dầu cọ thì con người đã phá hủy môi trường sống của động vật. Một số người không sử dụng sản phẩm từ hoặc được hỗ trợ bởi các công ty hay tổ chức từ thiện đã được thử nghiệm hoặc khai thác trên động vật.
Giờ đây cụm từ “thuần chay” còn thể hiện phong cách sống của một người, cho thấy họ tuân thủ lối sống kiêng khem nghiêm ngặt như trên.
Thế nên khác biệt giữa ăn chay và thuần chay khá rõ ràng, nhìn chung những ai từ chối ăn thịt động vật chỉ nên sử dụng từ ăn chay.
Thế nên khác biệt giữa ăn chay và thuần chay khá rõ ràng, nhìn chung những ai từ chối ăn thịt động vật chỉ nên sử dụng từ ăn chay.
Bên cạnh đó, ngay cả việc ăn thuần chay cũng có những quan điểm khác nhau, có người chọn ăn thực phẩm toàn phần và tránh thực phẩm chế biến sẵn. Trong khi đó, có những người chọn đồ ăn thuần chay là đồ ăn nhanh như bánh mì kẹp thịt hoặc xúc xích được làm từ các thành phần có nguồn gốc thực vật...
Vẫn có những tranh cãi xung quanh việc ăn chay giả mặn có được xem là thuần chay hay không. Thực ra, thực phẩm giả mặn đều có nguồn gốc từ thực vật như đậu nành, mì căn,... thì không hề sử dụng động vật. Tuy nhiên, đồ giả mặn thường không được khuyến khích sử dụng vì chứa nhiều phụ gia thực phẩm không có lợi cho sức khỏe nếu ăn trong thời gian dài.
3. Cân nhắc dinh dưỡng cho chế độ ăn chay và thuần chay
Các nghiên cứu chỉ ra rằng cả hai chế độ ăn chay và ăn chay thuần đều có lợi cho sức khỏe vì chúng chứa ít chất béo bão hòa và cholesterol gây hại cho sức khỏe. Bên cạnh đó, hai phương pháp ăn trên cung cấp lượng lớn vitamin, khoáng chất, chất xơ và các hợp chất thực vật lành mạnh... cho con người nhờ ăn các thực phẩm từ trái cây, rau củ, ngũ cốc, các loại hạt...
Tuy nhiên, cả hai chế độ ăn chay lẫn thuần chay đều có thể gây ra những thiếu hụt một số dưỡng chất, đặc biệt là sắt, calci, kẽm, vitamin D, vitamin B12 và acid béo omega-3... gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh thần và thể chất.
Nghiên cứu cho thấy, những người ăn chay có xu hướng tiêu thụ nhiều calci, vitamin B12 nhiều hơn một chút so với người ăn thuần chay. Để bổ sung những vi chất dinh dưỡng cần thiết, người ăn chay và ăn thuần chay nên dùng các sản phẩm thực phẩm chức năng có chứa sắt, calci, omega-3 và vitamin D và B12.
- Protein là chất cực kỳ cần thiết, bạn có thể bổ sung protein từ các loại đậu, hạt khô.
- Nhóm thực phẩm bổ sung canxi bạn nên sử dụng đó là sữa đậu nành, nước cam hoặc các loại rau có màu xanh đậm.
- Sắt có trong các loại hạt đậu, ngũ cốc,...
- Nhóm thực phẩm bổ sung kẽm từ các loại đậu và hạt khô để cơ thể tạo được hệ miễn dịch tốt hơn.
- Nhóm thực phẩm bổ sung i-ốt từ muối hoặc các thực phẩm như tảo biển, nấm mỡ, rau bina,...
Khi so sánh trực tiếp chế độ ăn chay với chế độ ăn thuần chay, người ăn thuần chay có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2, bệnh tim và các loại ung thư ít hơn so với người ăn chay.
Ngoài ra, người ăn thuần chay thường có chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp hơn so với người ăn chay và dường như tăng cân ít hơn khi họ già đi.
Ngoài ra, người ăn thuần chay thường có chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp hơn so với người ăn chay và dường như tăng cân ít hơn khi họ già đi.
Cả hai chế độ ăn chay và thuần chay đều được coi là an toàn cho tất cả các giai đoạn của cuộc đời, nhưng chế độ ăn thuần chay có thể mang lại nhiều lợi ích sức khỏe hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng đối với cả hai chế độ ăn là lập kế hoạch ăn uống tốt để tránh các vấn đề sức khỏe trong thời gian dài.
4. Kết luận
Nhưng hiện nay chúng ta có nét văn hoá ăn chay khác biệt đó là tuy không ăn chay thường xuyên (ăn chay trường) nhưng đông đảo người dân chọn ngày mùng 1 và 15 âm lịch hàng tháng để ăn chay.
Một số người ăn chay không ăn trứng vì lý do tránh việc sát sinh. Nhưng cũng có người ăn trứng vì không nghĩ rằng nó đang hại động vật nào cả, điều này cho thấy họ ăn theo quan niệm cá nhân chứ không vì theo một chế độ cụ thể nào đó.
Nhìn chung, việc so sánh ăn chay và thuần chay để bạn có lựa chọn phù hợp hơn với bản thân và mục đích vì sức khoẻ hay giảm thiểu tác động tới môi trường xung quanh hoặc một lý do cá nhân nào đó.
Không nên vì mình theo đuổi chế độ này theo phong trào hay cảm thấy không hài lòng hoặc chỉ trích người khác vì họ không có chế độ ăn giống mình. Mỗi người có một chọn lựa riêng dựa trên quan niệm sống của họ.