Cẩn thận kẻo nói thẳng, nói thật có thể là khẩu nghiệp không chừng

  

Có nhiều người tính “thẳng như ruột ngựa” nên có gì nói nấy. Vậy, nói thẳng có phải khẩu nghiệp hay không? Trong khi họ vẫn tự hào mình là người luôn nói thẳng nói thật, chẳng bao giờ nói dối, nhưng thực tế là cách nói thật đó chưa hẳn đã tốt khi chúng gây ra hậu quả đáng tiếc. Lúc đó lời nói của họ đã gây ra “khẩu nghiệp” mà họ không hay.
 

Đúng là “thuốc đắng giã tật sự thật mất lòng” nhưng khi bạn biết điểm yếu của ai đó và cố gắng xoáy sâu nỗi đau, làm tổn thương người khác sẽ chỉ tạo thêm “khẩu nghiệp” mà thôi. Nhớ rằng, thiện ác báo ứng: Người ác khẩu nên đề phòng quả báo.

 

Thời Đức Phật còn tại thế, trong thành Xá Vệ có một trưởng giả rất giàu có tên là Bộ Tri Ca, bố mẹ qua đời từ sớm nên không ai dạy bảo, tính cách lì lợm cứng đầu, rất dễ nổi nóng. Mỗi lần tức giận, Bộ Tri Ca dùng những lời nói nặng nề chì chiết người khác, và người thân lâu dần xa lánh, ngại tiếp xúc với ông.

 

Thậm chí, khi ông bị bệnh họ cũng ngại tới thăm hỏi vì sợ ông không thích lại cáu kỉnh, nổi giận, lại bệnh tật thêm. Thậm chí, khi ông nằm liệt giường không ai hay, cũng chẳng ai giúp gọi đại phu tới khám bệnh cho ông.

 

Chiêm nghiệm lại cuộc đời, Bộ Tri Ca nhận ra cuộc sống giàu có, sung túc không đáng giá bằng sự quan tâm của mọi người. Ông hối hận khi bị xa lánh chỉ vì những lời nói thiếu suy nghĩ của mình trước đây. Có thể chỉ để giải tỏa bức xúc mang tính thời điểm mà ông đã để hậu quả lớn để cả tương lai của mình.
 

Thực tế, không chỉ ở thời đại của Đức Phật mà cho tới tận bây giờ, rất nhiều người đang phạm lỗi lầm tương tự nhưng vẫn hi vọng là mọi người hiểu mình nên bỏ qua. Những lời nói thô ác tạo ra khoảng cách vô hình giữa hai người với nhau, thậm chí chỉ vì lời nói vô ý mà cãi vã, chém giết nhau.  

 

Những người dùng những lời nói sắc hơn dao cứa vào tâm can người khác đôi khi lại được bao biện là những người “thẳng tính”, “bộc trực”. Có lẽ những người vẫn cho rằng mình “nói thẳng nói thật” mà lại thường nhận lại sự “mất lòng” từ người khác trong cuộc sống, luôn thấy các mối quan hệ bị đổ vỡ sau lời mình nói, nên cân nhắc những điều trên.

 

Người ta nói “Sự thật mất lòng” thật chẳng sai vì nếu không khéo léo và nói ra những sự thật này chẳng những làm mất lòng, tổn thương mà còn là một sự xúc phạm đến người khác.

 

Sự thật không bao giờ là sai nhưng nói sự thật không đúng lúc đúng chỗ nhiều lúc còn tệ hơn cả một lời nói dối. Nếu những lời nói dối nhưng không làm ảnh hưởng, tổn thương đến người khác, ngược lại còn đem đến niềm tin, niềm vui cho mọi người thì vẫn còn hơn rất nhiều “nói thật không đúng chỗ”.

Tất nhiên, “nói thẳng nói thật” hay “thuốc đắng giã tật, sự thật mất lòng” không đồng nghĩa với ác khẩu. Muốn biết một lời nói thẳng có phải khẩu nghiệp hay không, cần xét đến hai yếu tố: ĐỘNG CƠ và KẾT QUẢ.

 

Bên cạnh những lời nói thẳng có tính răn dạy, giúp ai đó tỉnh ngộ thì không được xem là khẩu nghiệp. Phật giáo Mật thừa ở Tây Tạng ghi nhận lại có những trường hợp các đạo sư lại dùng cách lăng mạ để giáo dẫn học trò, nhờ đó, người học trò tỉnh ngộ ngay thời khắc bị mắng chửi.

 

Có thể kể tên Đạo sư Do Khyentse – người thầy hướng dẫn của đạo sư Patrul Rinpoche, một vị thầy rất nổi tiếng ở Tây tạng đầu thế kỷ XIX mắng học trò không tiếc lời khi phát hiện ra một suy nghĩ xấu nơi chàng trai trẻ. Ngay sau thời điểm đó, người học trò nhập thiền và chứng đắc một kinh nghiệm tỉnh giác nội tại vô cùng quý giá.

 

Việc mắng chửi trên nhìn bề ngoài có vẻ rất xấu, rất tệ, nhưng ẩn sâu trong đó là một động cơ tốt, hơn thế lại đem đến kết quả tốt, do vậy đó không phải là khẩu nghiệp mà thực ra lại là một phương tiện thiện xảo của người thầy tốt muốn giúp học trò tiến bộ.

 

Do vậy, mới nói, để xét một lời nói thô ác có phải ác nghiệp hay không, cần xét đến hai yếu tố ĐỘNG CƠ và KẾT QUẢ. 

 

Tuy thế, có lẽ chuyện tương tự như trên ngoài đời thực không nhiều, nếu không nói là rất hiếm gặp. Bởi hầu hết mọi người sẽ khó đạt được kết quả lí tưởng như người học trò kia – sau khi nhận một lời mắng chửi. Thay vào đó, “kết quả” thường là sự đổ vỡ quan hệ giữa hai bên.

Hơn nữa, ranh giới giữa nói thẳng với lời nói làm tổn thương người khác lại rất mong manh. Nếu không tỉnh giác có thể khiến bạn sa vào ác khẩu lúc nào không hay.

 

Các lời dạy của nhà Phật thường hay nhắc nhở, trong ba nghiệp Thân, Khẩu, Ý, thì “Ý nghiệp” tuy vô hình nhưng lại là nơi khởi nguồn của mọi vấn đềm có suy nghĩ mới có lời nói, hành động bộc phát ra ngoài. Do đó, lời nói hay lời mắng mỏ nhưng xuất phát từ tình yêu thương chân thật, thực sự quan tâm đến người đối diện, thì thường không bao giờ dẫn đến “kết quả” tệ hại cả. Và ngược lại.

 

Bạn đã tự tìm ra đáp án cho câu hỏi: nói thẳng có phải khẩu nghiệp, nhưng để lời nói của mình không gieo nhân xấu, tự đặt 5 câu hỏi sau đây trước khi muốn nói ra điều gì đó:

 

1. Nói có đúng lúc không?

 

2. Nói có đúng sự thật không?

 

3. Nói có tốt cho người nghe không?

 

4. Nói có đi cùng thái độ hòa nhã không?

 

5. Nói có xuất phát từ động cơ tốt không?  

 

Đây cũng chính là 5 yếu tố của một “lời nói thiện lành” được Đức Phật thuyết trong kinh Lời Nói (Tăng chi 5.198)

 

Việc thường xuyên đặt ra những câu hỏi nêu trên trước khi “nói thẳng nói thật” sẽ giúp chính người nói kiểm soát cơn giận, bởi luyện khẩu cũng chính là điều tâm.

Minh Minh