(Lichngaytot.com) Nhang (hay “hương”) thường được sử dụng trong việc tế lễ, thờ cúng và những nghi thức tâm linh. Các loại nhang thường gặp trong đời sống khá đa dạng với những đặc điểm và cách sử dụng khác nhau. Cùng Lịch Ngày Tốt tìm hiểu chi tiết về các loại nhang trong thờ cúng phổ biến nhất hiện nay và cách sử dụng phù hợp, chính cách nhất.
1. Nhang là gì?
Nhang, hay còn được biết đến với tên gọi khác là hương, thường được sử dụng trong việc tế lễ, thờ cúng và những nghi thức tâm linh.
Nhang được làm từ những chất chiết xuất bởi thực vật, khi đốt tỏa ra mùi thơm dễ chịu. Một số cơ sở sản xuất cũng sẽ cho thêm tinh dầu để át đi mùi khói hương khi nhang cháy hoặc ho thêm keo để kết tạo ra các hình dạng khác nhau, thuận tiện cho quá trình sử dụng.
Trong tục lệ văn hóa thờ cúng ông bà tổ tiên của người dân Việt Nam, đốt nhang đã trở thành một truyền thống tốt đẹp được hình thành từ ngàn đời này. Vào ngày lễ Tết, giỗ chạp hay ngày rằm, người ta thắp một nén nhang hướng về cội nguồn tổ tiên. Trong đền chùa, nén nhang nghi ngút khói cũng là một hình ảnh quen thuộc và không thể thiếu.
2. Lịch sử hình thành nhang hương
Việc sử dụng nhang hương trong thờ cúng xuất hiện từ thời khởi thủy của lịch sử loài người. Nhang thường được dùng trong kinh tạng Pali (kinh sách thời Phật sống), hay những lúc ngồi thiền, giảng giải đạo Phật. Cùng với các vật phẩm khác như hoa quả, vật phẩm… nhang trở thành sản phẩm không thể thiếu để dâng lên bề trên.
Hoạt động thắp nhang được du nhập vào Việt Nam từ thời Đạo giáo. Trải qua hơn hai nghìn năm hình thành và phát triển, việc thắp nhang thờ cúng ông bà tổ tiên là việc không thể thiếu trong mỗi dịp lễ Tết, rằm hàng tháng và các dịp giỗ chạp đặc biệt khác.
Mùi hương nhè nhẹ thoang thoảng đặc trưng của nhang lan tỏa trong không gian vừa làm cho tinh thần mọi người thoải mái vừa là món ăn tinh thần không thể thiếu giúp tạo nên và bảo tồn bản sắc văn hóa tâm linh của người Việt.
Hiện tại thắp nhang cũng được sử dụng tại những tôn giáo khác ngoài sử dụng trong Phật giáo hay thắp hương cho ông bà. Hương nhang là nét đặc trưng tại những nơi như đền, chùa, miếu, …
Xem thêm: Đi chùa thắp mấy nén hương, phải chăng càng nhiều càng tốt?
Xem thêm: Đi chùa thắp mấy nén hương, phải chăng càng nhiều càng tốt?
3. Vì sao cần thắp nhang?
Thắp nhang thể hiện sự biết ơn, lòng thành kính của con cháu lên tổ tiên, cội nguồn, và đây cũng là một nét đẹp truyền thống rất thiêng liêng và tốt đẹp của dân tộc ta.
Đối với Phật giáo, thắp hương (thắp nhang) là phép thực hành cổ xưa trong tất cả các hệ phái nhà Phật. Một người có thể giác ngộ mà không cần nhang nhưng đã tu tập nghiêm túc thì bạn sẽ phải thắp nhang hương. Đó chính là phong tục trong tín ngưỡng thờ cúng, là nét đẹp luôn luôn được bảo tồn và duy trì.
Thắp nhang không chỉ để gửi gắm nguyện cầu tới cõi tâm linh, mà còn là hình thức dâng lòng thành kính lên đức Phật, bởi nhang thơm là một trong 6 lễ vật dâng cúng trong nghi lễ Phật giáo gồm: Hương, Hoa, Đăng, Trà, Quả, Thực.
Người ta tin rằng, khi thắp nhang, lời cầu nguyện của ta sẽ bay lên trời như khói hương tỏa ra. Hương nhang giúp ước mong trở thành hiện thực, giúp con người bày tỏ lòng thành kính của bản thân mình, đạt được sự bình yên trong tâm hồn và hướng tới những điều thiện lành hơn.
4. Các loại nhang trong thờ cúng
4.1 Nhang thẻ
Nhang thẻ hay còn gọi là nhang nén, hương thẻ, hương cây... là loại nhang được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay. Đặc điểm của nhang này là chân hương có màu đỏ tươi bắt mắt.
Kết cấu của nhang bao gồm tâm hương và nhánh hương, khi đốt tâm hương sẽ là nơi bắt lửa còn nhánh hương có tác dụng giữ hương khi cắm vào bát hương.
Nhang thẻ có chiều cao trung bình từ 29 đến 43 cm, nhang thẻ rất phổ biến trong các gia đình Việt bởi giá của nhang rất rẻ.
Nhang thẻ được làm từ việc trộn đều bột thảo mộc với nhựa cây bời lời, sau đó ta thu được bột mịn thì cho vào lõi tăm để hỗn hợp dính lại vào nhau, cuối cùng là định hình và đem phơi khô là cho ra thành phẩm.
Ngoài ra, đây cũng được xem là biểu tượng phổ biến cho ánh sáng và năng lượng dồi dào.
4.2 Nhang sạch trầm hương
Nhang trầm hương là loại nhang được làm từ 100% bột trầm hương nguyên chất kết hợp với keo tự nhiên. Nhang có mùi hương ngọt ngào, êm dịu cùng chút thanh mát, mang lại cảm giác thư thái. Khói nhang có màu trắng nhẹ, thoang thoảng trong không khí.
Nhang trầm hương được đánh giá cao nhờ lợi ích cả về tâm linh lẫn sức khỏe. Về tâm linh, trầm hương được cho là có khả năng xua đuổi năng lượng xấu và làm sạch không gian, đặc biệt là những nơi trang nghiêm như bàn thờ. Về sức khỏe, trầm hương chứa các hợp chất có khả năng chống viêm và loại bỏ khí độc. Hương thơm nhẹ nhàng của nó giúp tăng sự tỉnh táo và giảm căng thẳng.
Hiện nay trên thị trường, nhang trầm hương có 4 loại: nhang có tăm, nhang không tăm, nhang trầm vòng, và nhang trầm nụ.
- Nhang trầm hương có tăm
Nhang trầm hương có tăm là loại nhang được làm từ bột nhang nén chặt quanh lõi tăm tre. Phần tăm tre thường được vót kỹ và ngâm với nước cánh sen để tạo màu đỏ. Nhang trầm có tăm là loại nhang phổ biến hiện nay.
Đặc điểm nổi bật của loại nhang này là không chứa hóa chất, giữ nguyên màu nâu tự nhiên của gỗ trầm hương. Khi đốt, nhang tỏa ra mùi hương trầm đặc trưng và thường được sử dụng trên bàn thờ tổ tiên trong gia đình. Khói nhang bay cao và lan tỏa nhẹ nhàng, mang lại cảm giác thư giãn và làm ấm không gian.
Nhang trầm hương có tăm chuyên dùng để thờ cúng, dâng hương, phục vụ yếu tố tâm với mùi hương trầm thanh khiết dâng lên bên trên cùng với lòng thành kính. Để mua loại này bạn cần lưu ý những điểm sau:
Lựa chọn cây nhang thật bé, để khi đốt sẽ rất ít khói không gây cay mắt, ngộp thở.
Lựa chọn cây nhang có màu nâu sẫm như màu gỗ, khi chưa đốt ngửi sẽ không có mùi, đốt lên mới nghe thấy mùi hương trầm dịu nhẹ nhưng mùi thơm như thế nào thì tùy thuộc vào dòng nhang cao cấp hay thường. Loại này để càng lâu càng thơm và không sợ mất mùi.
- Nhang trầm hương không tăm
Nhang không tăm được làm từ bột nhang nguyên chất, không có lõi tre, giúp dễ sử dụng và phù hợp với nhiều không gian. Vì không có tăm tre nên mùi thơm rất tuyệt, không bị pha lẫn với mùi gì khác, chỉ có mùi trầm từ đầu đến cuối.
Khác với nhang có tăm dùng chủ yếu cho thờ cúng, nhang không tăm thường dùng để thưởng thức hương thơm, nên còn được gọi là “nhang cho người sống”. Loại nhang này thường xuất hiện ở chùa, phòng thiền, phòng yoga, và phòng thờ. Thời gian cháy của nhang kéo dài từ 30 phút đến 1 giờ.
Cách sử dụng nhang không tăm đơn giản, chỉ cần đặt trên đế nhang hoặc kẹp vào dụng cụ đốt chuyên dụng. Nhờ đốt cháy hoàn toàn, nhang thường được sử dụng trong các không gian thiền định, yoga, hoặc phòng thờ sang trọng. Nó giúp thư giãn tinh thần, lưu thông khí huyết, làm thơm và thanh lọc không khí.
Ngoài ra, nhang không tăm cũng được mọi người hay chọn để sử dụng khi đi công tác, du lịch khó ngủ ở một nơi xa lạ, không khí lạnh lẽo thì chỉ cần đốt một cây nhang không tăm thì không gian sẽ ấm cúng hơn và căn phòng có mùi thơm dễ chịu có giấc ngủ ngon hơn, thoái mai.
- Nhang trầm vòng (hương vòng)
Nhang trầm vòng làm từ trầm hương nguyên chất, có dạng vòng tròn. Thời gian cháy của nhang kéo dài đến 12 tiếng. Nhang trầm vòng thường được sử dụng tại chùa, miếu, đền, và trong các gia đình vào dịp lễ Tết để giữ không gian ban thờ luôn ấm cúng.
Nhang trầm vòng chuyên phục vụ với nhu cầu thưởng thức mùi hương trầm trong thời gian dài như hành thiền, đọc sách, đọc kinh, niệm Phật, nghỉ ngơi,...
Nhang vòng có cấu tạo không có lõi hương, sau khi trộn các thành phần tạo thành hỗn hợp dẻo thì tạo hình hương vòng có hình xoắn ốc, từng vòng hương được kết nối với nhau bằng sợi chỉ đỏ giúp vòng hương tạo thành hình nón, dễ dàng treo khi thắp.
Nhờ loại hương này, việc nhang khói không bị gián đoạn ngay cả lúc mọi người không có khả năng coi sóc.
- Nhang trầm nụ
Nhang trầm nụ là nhang có hình dáng giống như một nụ hoa sen nhỏ. Phần đáy nhang có lỗ nhỏ để khói thoát ra, tượng trưng cho sự thuần khiết. Trầm nụ cũng được sử dụng phổ biến cho các hoạt động thiền định, thanh lọc không khí…
Nhang trầm nụ chuyên dùng để xông nhà , xông cửa hàng, xông văn phòng, nhà kho – xưởng,... Hoặc khử tất cả các loại mùi hôi, tanh , mùi thuốc lá, ẩm mốc ở nhà chung cư, trong nhà hàng, các quán ăn, quán cafe, khách sạn...
Nhang trầm nụ cũng rất tốt trong phong thủy như cân bằng năng lượng, tẩy được uế khí, tà khí, mang lại không gian trong lành, ấm cúng, thu hút năng lượng dương vào nhà.
Lưu ý khi chọn mua nhang trầm nụ:
Bạn nên mua nhang trầm nụ viên bé, loại nụ càng cao cấp thì viên càng bé đốt mùi hương mới thơm và lan tỏa được xa, còn để đạt được độ khói nhiều khi xông trong không gian rộng thì đốt một lần 3 viên hoặc 5 viên.
Vì bản chất của trầm hương là những tinh dầu bám vào gỗ cây dó và khi chính mình đốt viên nhang trầm nụ nếu bạn để ý thì lúc đầu mới đốt mùi cực kỳ thơm, cháy tới giữa viên nhang nụ thì mùi bắt đầu hơi khét, mùi khét là do khi mình đốt thì tinh dầu trầm rút dần xuống cùng với độ to của viên nhang nụ sẽ tạo ra mùi hơi khét.
Đây cũng là nhược điểm của dòng sản phẩm này, chỉ thể làm nhỏ lại thì mới hạn chế độ khét. Tuy nhiên bù lại thì mùi hương lan tỏa rất xa, lưu hương rất lâu và khói nhiều mới xông được nhà và khử mùi được hiệu quả.
4.3 Nhang sào
Loại nhang này còn được biết đến với một tên gọi khác là nhang cây đại. Có cấu tạo tương tự như nhang thẻ, nó có kích thước lớn hơn nhiều. Thông thường, chiều dài của loại nhang này có thể đạt tới 80 cm, thậm chí là 1m trong những trường hợp cá biệt với tâm hương hình tròn hoặc vuông dài.
Thông thường, nhang sào được sử dụng trong những buổi lễ lớn và kéo dài. Từ đó, giúp mọi người dễ dàng căn giờ thờ cúng, làm lễ. Hương sào có thời gian cháy rất lâu cũng giúp mọi người không phải thay hương thường xuyên và tạo không khí đặc trưng cho buổi tế.
4.4 Nhang sạch thảo mộc
Nhang sạch thảo dược được làm từ 100% nguyên liệu tự nhiên như đinh hương, hoa hồi, thảo quả, quế chi, gừng khô và nhiều loại thảo mộc khác. Nhang thảo mộc có thể được tạo từ một nguyên liệu duy nhất hoặc kết hợp nhiều loại thảo mộc để tạo ra hương thơm phong phú và độc đáo.
Nhang thảo mộc mang lại hương thơm dễ chịu và có lợi cho sức khỏe. Ví dụ, đinh hương và thục tiêu tạo ra mùi hương ấm áp, giúp khử mùi khó chịu. Các thành phần như đinh hương, cam tùng, đàn hương và quế chi giúp thanh lọc không khí và làm ấm không gian.
Ngoài ra, gừng khô, bạch chỉ, đại hồi và đinh hương tạo nên hương thơm cay ấm. Mỗi sự kết hợp thảo mộc sẽ tạo ra một mùi hương riêng biệt, không chỉ phù hợp cho việc thờ cúng mà còn có lợi cho sức khỏe.
Với mỗi cách phối trộn khác nhau, lại đem đến một mùi hương riêng. Chính vì thế, chúng được sử dụng không chỉ trong thờ cúng mà còn rất có lợi cho sức khỏe.
4.5 Nhang sạch từ lá quao
Nhang sạch từ lá quao là loại nhang có thành phần của nhang từ lá quao, kết hợp với các nguyên liệu tự nhiên khác như vỏ quýt và vỏ bưởi. Do lá quao khó cháy, nên cần pha trộn cùng những nguyên liệu khác để đảm bảo khả năng cháy tốt hơn.
Nhang từ lá quao được đánh giá là an toàn cho sức khỏe và hiện nay được sử dụng để chống muỗi cũng như thắp hương cúng ông bà tổ tiên. Việc sử dụng lá Quao, một loại cây mọc hoang dại phổ biến ở miền Tây, còn giúp cải thiện đời sống của người dân địa phương.
Hiện nay, sản phẩm đang được sử dụng như là một loại nhang chống muỗi và nhang dùng để thắp lên ông bà tổ tiên. Tận dụng lá quao, một loại cây mọc dại và có nhiều ở miền Tây sông nước, sản xuất loại nhang này giúp cho đời sống người dân ngày một nâng cao.
4.6 Nhang quế
Nhang quế là nhang được làm từ 100% vỏ quế tự nhiên, không chứa hóa chất, vì vậy được nhang sạch và an toàn cho sức khỏe. Nhang quế có mùi hương rất dễ chịu do đặc điểm cay mát, thơm nồng của quế.
Trong y học, quế là một dược liệu quý có tác dụng chống nấm, giảm đau và chữa cảm lạnh. Tinh dầu quế cũng rất phổ biến. Hiện nay, nhang quế được ưa chuộng nhờ mùi hương dễ chịu và những lợi ích sức khỏe mà nó mang lại.
Khi thắp nhang quế trong nhà, mùi hương sẽ giúp xua đuổi côn trùng, hỗ trợ tiêu diệt vi khuẩn, đặc tính chống nấm hiệu quả, hơn nữa trong y dược đã chứng minh được quế còn có tác dụng chống viêm hiệu quả.
4.7 Nhang sen
Nhang sen là loại nhang được làm từ bột đài sen kết hợp với các loại thảo mộc như tràm, đại hồi, quế, đinh hương. Nhang sen có mùi hương sen nhẹ nhàng, thanh khiết. Bên cạnh đó nhang sen không sử dụng hóa chất, phẩm màu hay hương liệu.
4.8 Nhang thanh
Cấu tạo giống nhang vòng tuy nhiên nhang thanh không được quấn khoanh mà để thẳng. Loại nhang này thường được cắm vào những chiếc đĩa đẹp, mang tính phong thủy giúp khẳng định phong cách sống và chất riêng của người sử dụng. Nhang thanh thường được dùng để tạo cảm giác thư giãn, giúp dễ ngủ…
5. Hướng dẫn cách lựa chọn nhang theo nhu cầu sử dụng
- Nhang thẻ, nhang sào: Dùng cho cúng bái
Nhang thẻ là loại nhang quen thuộc với các gia đình Việt Nam, thường dùng trong các dịp lễ chùa hoặc thờ cúng tại nhà. Nhang thẻ có hai phần chính: tâm hương giúp nhang đứng vững trong lư hương và nhánh hương là phần để đốt. Chiều cao trung bình của nhang thẻ từ 20 đến 43 cm.
Nhang sào có cấu tạo tương tự nhưng cao từ 80 đến 100 cm, phù hợp cho các dịp cúng bái lớn.
- Nhang vòng: Dùng cho bàn thờ lớn, đền, chùa
Nhang vòng có hình dạng tròn xoáy ốc với sợi chỉ đỏ nối giữa các vòng, thuận tiện cho việc treo khi sử dụng. Nhờ cơ chế cháy theo vòng tròn, thân nhang dài hơn và thời gian sử dụng kéo dài hơn so với nhang thẻ.
Nhang vòng thích hợp cho bàn thờ lớn, với thời gian cháy trung bình từ 3 đến 5 tiếng, loại dài hơn có thể cháy đến 12 tiếng.
- Nhang nụ: Nhỏ gọn, có thể dùng để trang trí
Nhang nụ được làm từ bột thảo mộc thiên nhiên, kết dính bằng nhựa cây bời lời. Thường có hình nón, búp sen hoặc tháp với chiều dài 3-5 cm. Thành phần thiên nhiên giúp nhang nụ thích hợp cho liệu pháp trị liệu, thiền định, thanh lọc không khí, tạo cảm giác ấm cúng và thư giãn.
Nhang nụ chia thành hai loại: tỏa khói trên và tỏa khói dưới. Nhang tỏa khói dưới thường dùng với đế đặt tinh xảo như tay Phật, thác nước, mang lại tính thẩm mỹ cao.
- Nhang không tăm: Tiện lợi, không cần dọn dẹp chân nhang
Nhang không tăm không có chân nhang, thời gian cháy từ 30 phút đến 1 giờ. Thường dùng ở chùa, phòng thiền, phòng tập yoga để tạo không khí thoải mái, tĩnh tâm.
Ngoài ra, nhang không tăm với hương dịu nhẹ còn là món quà tặng ý nghĩa cho người thân, bạn bè.
- Nhang khoanh: Thời gian đốt lâu
Nhang khoanh có hình dạng tương tự nhang đuổi muỗi, nhưng làm từ các chất liệu như trầm, bời lời. Thời gian cháy từ 45-60 phút, thậm chí lên đến 3-5 tiếng. Thời gian lưu hương khoảng 2-3 giờ, giúp không gian bàn thờ và ngôi nhà ấm áp hơn.
6. Cách thắp nhang đúng chuẩn
Thắp nhang có lẽ là việc làm đơn giản và quen thuộc nhưng làm sao để thắp nhang đúng cách mà vẫn lưu giữ đúng văn hóa tâm linh người Việt là điều không phải ai cũng nắm rõ.
Trong văn hóa thờ cúng của người Việt Nam, ta thường thấy khi thắp hương, mọi người thắp theo số lẻ 1, 3, 5, 7, 9, thậm chí là thắp cả bó mà không thắp hương theo số chẵn. Vậy vì sao thắp hương cần số lẻ?
Nguyên do có việc này là bởi người ta quan niệm việc thắp hương là việc người dương tưởng nhớ người âm, cúng dâng lễ vật với một lòng mong mỏi người âm phù hộ độ trì cho gia đình sức khỏe, may mắn, mọi sự hanh thông. Số lẻ lại biểu tượng cho tính dương, nên việc thắp hương theo số lẻ là đại diện cho người dương.
Có nhiều quan niệm khác nhau về các con số nhang thắp như sau:
- 1 nén nhang: Thể hiện lòng thành.
- 2 nén nhang: Khi viếng linh cữu người chết và trong thời gian để tang, hoặc đốt cho người cõi âm (như các vong hồn), người ta thường thắp 2 nén hương.
- 3 nén nhang: Con số 3 thì có nhiều quan niệm khác nhau hơn. Đó có thể là: Tam bảo (Phật – Pháp – Tăng); Tam giới (Dục giới, Sắc giới và Vô sắc giới); Tam thời (Quá khứ – Hiện tại – Tương lai); Tam vô lậu học (Giới – Định – Tuệ) của nhà Phật. Điều này lý giải vì sao ở sân chùa thường có 3 đỉnh hương to.
- 5 nén nhang: tượng trưng cho 5 phương trời đất, 5 hướng thần linh, ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ).
- 7 và 9 nén nhang: Số 7 và số 9 được tượng trưng cho “vía” của con người, khi người ta muốn xin ơn cho cá nhân (nam thất nữ cửu).
Trên thực tế, 3, 5, 7, 9… hay 1 nén hương không khác nhau về ý nghĩa. Việc các chùa hiện nay khuyến khích Phật tử chỉ nên thắp 1 nén nhang đó là nhằm tránh hỏa hoạn và ô nhiễm môi trường với những người xung quanh. Vì thế, chỉ cần thắp 1 nén hương là đủ.
Dù xã hội ngày càng phát triển và hiện đại nhưng văn hóa thắp nhang hương vẫn luôn là một phần văn hóa tâm linh không thể thiếu trong mỗi gia đình Việt. Hy vọng nội dung trên đây đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại nhang trong thờ cúng để lựa chọn loại phù hợp cho việc thờ cúng trong gia đình.
Xem thêm bài viết khác:
Xem thêm bài viết khác: