Dựng tóc gáy với hủ tục treo xác chết trong nhà của người H’Mông

 

Trong các phong tục tập quán lâu đời của mình, người H’Mông rất tôn sùng và coi trọng nghi lễ thờ cúng tổ tiên, tổ chức ma chay chu đáo, cẩn thận.

Thanh niên đến tuổi trưởng thành sẽ được người già truyền lại kinh nghiệm từ sớm để đề phòng khi ra đi, con cháu trong nhà biết cách làm ma chay theo đúng nghi lễ.
 

Mỗi dòng họ người Mông lại có cách làm đám ma khác nhau, dựa trên cơ sở là phong tục truyền thống của dân tộc, song từng gia đình lại có những quy tắc riêng.

Khi có người mất, thường thì gia đình sẽ treo xác trong nhà, bón cơm cho người chết vào bữa ăn và trước khi đưa đi chôn phải làm thủ tục phơi xác.

 

Không chỉ mổ hơn chục con trâu, bò để làm đám, người Mông ở Hà Giang còn làm lễ treo xác người chết trong nhà nhiều ngày rồi mới mang ra phơi nắng và đem chôn cất.

Theo cách thông thường, Lễ an táng người chết được tiến hành như thế nào?

 

 

- Trong nhà có bao nhiêu con cháu thì phải treo xác người bằng đấy ngày.

 

- Một phần bởi họ muốn kéo dài thời gian cho con cháu, họ hàng ở xa về đưa tiễn lần cuối, một phần vì nếp nghĩ, phong tục truyền thống đã ăn sâu vào nhận thức nên chưa thể thay đổi ngay được.
 

Trong quá trình để xác người chết treo trong nhà, người dân nơi đây tiết lộ là phải dùng một loại thuốc xịt của Trung Quốc. Sau khi xịt thuốc thì xác người chết không có giòi bọ hay côn trùng đậu vào, hạn chế được mùi hôi thối.

 

Theo phong tục của người H'Mông, nếu người thân chết mà bỏ ngay vào quan tài là trái với tục lệ, làm như vậy sau khi chôn cất, linh hồn người chết sẽ không được “siêu thoát”, kéo theo nhiều người chết sau đó và gây ra bệnh tật, ốm đau, làm ăn lụi bại cho những người đang sống.
 

Vì thế, khi có người thân mất, gia đình không bỏ người chết vào quan tài ngay mà để vào cáng hay để trên một tấm ván treo lên sát vách giữa gian nhà từ 5 đến 7 ngày.
 

Tục ma chay này đã có từ rất lâu đời và hiện nay vẫn được lưu giữ. Việc phơi xác của người chết ở giữa gian nhà có ý chờ tổ tiên về nhận linh hồn của người chết lên thiên đàng.
 

Đồ cúng người chết của người H'Mông rất nhiều, bao gồm: trâu, bò, lợn gà, cây xua ma quỷ, cây thang, vải vóc… Lễ cúng được tiến hành liên tục trong 5 đến 7 ngày. Người trong gia đình vẫn ăn, ngủ bình thường gần bên xác chết, xem như trong gia đình không có người mất.

Nhiều gia đình nghèo, khi có đám ma cũng phải lo đi vay tiền khắp nơi mua sắm đồ lễ với số lượng lớn để cúng cho người chết.

Nhiều gia đình phải mất nhiều năm mới trả hết nợ vì những khoản “đầu tư” cho một đám ma. Đời sống của người dân đã khó khăn càng thêm khó khăn, nghèo đói.
 

Nếu là đám tang của những người chết trẻ thì việc tổ chức cúng càng to và dài ngày hơn, cả bản phải chít khăn tang trắng, bỏ việc đồng áng để đến lo tang. Sau khi đã chôn cất xong thì cả bản tập trung tại gia đình có người chết để ăn cỗ.

Bạn có biết: Mơ thấy người chết là điềm lành hay điềm dữ?

 

 

Ngoài tục lệ treo xác chết của người Mông, phơi xác cũng là một hủ tục rùng rợn của người H'Mông đã tồn tại hàng thế kỷ trên bản Lung Tang, thuộc xã Hồng Ngài, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La và Người H'Mông ở vùng rừng núi Tà Xùa (vùng giáp ranh giữa Phù Yên và Bắc Yên, Sơn La).

 

Khi một người trong gia đình chết, người thân của họ vẫn coi như còn sống nên vẫn giữ lối sinh hoạt như thường ngày. Theo đó, mọi người vẫn đút cơm, nước vào miệng cho người chết. 
 

Thêm vào đó, hàng ngày, người sống còn khiêng người chết ra sân, đặt ngửa lên tấm ván đã chuẩn bị sẵn, để người chết được "ngắm" mặt trời. Dù mưa to hay nắng cháy thì phải khi mặt trời lặn mới được khiêng người chết vào nhà. 
 

Tùy vào người chết có bao nhiêu con, người nhà sẽ đem “phơi nắng” người chết từng đó ngày. Có người đưa ra một hai ngày, nhưng có người đưa ra hàng tuần trời, kể cả chân tay, đầu, tóc… rời ra thì họ vẫn phải “cúng” cho đúng ngày, đúng tục.

 

Gần đây, người H'Mông không còn còn phơi xác người chết hàng chục ngày như xưa nữa, nhưng tục này vẫn được duy trì. Theo đó, tùy theo số con, cháu đông hay ít mà người sống giữ, phơi xác người chết từ 1-3 ngày rồi sẽ mang đi mai táng.

Thủy Nguyễn (T.H)