Tục bó chân gót sen ở Trung Hoa và nước mắt của thiếu nữ thời xưa

Tục bó chân gót sen được cho là bắt nguồn từ thời Tống của Trung Hoa, nhưng thịnh hành nhất là vào thời nhà Thanh. Cũng có ý kiến cho rằng nó đã xuất hiện rất sớm, từ thời nhà Tùy.
 

Thiếu nữ từ rất nhỏ đã bắt đầu tiến hành tục bó chân. Sau khi bó, bước chân sẽ càng thêm mềm mại, uyển chuyển. Dựa theo các cách bó khác nhau mà chia thành những phẩm cấp khác nhau, nhưng chỉ khi đủ 3 tấc mới được xưng là “ba tấc kim liên” tức gót sen ba tấc. Đây cũng là tiêu chuẩn cao nhất, hoàn hảo nhất của tục bó chân này.
 

Theo dân gian truyền tụng, thiếu nữ thời đó khi ra đường, mọi người sẽ không nhìn mặt mà chỉ nhìn vào dáng đi và gót chân để phán định vẻ đẹp.

Còn những thiếu nữ không bó chân (đa phần là gia đình nghèo hoặc thuộc tầng lớp thấp) hoặc bó không chuẩn cũng sẽ bị thiên hạ cười nhạo đến mức không dám bước ra đường.
 

Ví dụ điển hình nhất là Mã Thị - vợ của Chu Nguyên Chương, có chồng là Hoàng thế, bản thân bà là Hoàng hậu cao quý và cũng là khai quốc công thần, nhưng chỉ vì chân to, chân không bó mà bị thế nhân châm biếm nửa kiếp người.
 

Có nhiều truyền thuyết kể lại nguồn gốc của tục bó chân gót sen. Điển hình nhất là điển tích nàng Triệu Phi yến – một cung phi của Hán Thành Đế. Nàng có dáng người ẻo lả, nhẹ nhàng đến mức gió thổi cũng có thể khiến nàng nghiêng ngả. 
 

Điểm đặc biệt của cung phi này là nàng thường quấn một dải lụa quanh đôi bàn chân bé nhỏ của mình khi nhảy múa cho nhà vua xem. Hán Thành Đế rất ấn tượng với dáng diệu thướt tha và đôi chân nhỏ của nàng nên đã gọi tên là “kim liên tam thốn” (gót sen ba tấc). Từ đó, các cung tần mỹ nữ khác vì muốn được nhà vua chú ý và ân sủng nên cũng bắt chước làm theo.
 

Một điển tích khác cho rằng, thời Nam Đường Lý Hậu Chủ, Lý Dục có một cung phi tên Yểu Nương, dáng người xinh đẹp, thanh tú, hát hay và múa rất giỏi. Yểu Nương thường bó chân thật gọn để bắt chước theo hình dáng của ánh trăng non, đồng thời thường trình diễn vũ điệu hoa sen.
 

Nhà vua say mê tiết mục múa này của nàng nên đã cho xây dựng những đài sen vàng chỉ dành riêng cho nàng đứng múa.

Đừng bỏ lỡ: Rợn người với tập tục CẢN THI của Trung Quốc
 

Tục bó chân gót sen kỳ lạ ban đầu chỉ lưu hành trong giới quý tộc và được các tiêu thư khuê các, cung tần mỹ nữ trong cung vua phủ chua ưa chuộng, tuy nhiên sau đó nó nhanh chóng được lan rộng ra khắp các tầng lớp xã hội.
 

Cứ thế, dân gian truyền miệng câu nói “kim liên tam thốn dĩ thành mỹ nữ”, tức gót sen ba tấc mới là cô gái đẹp. Ba tấc kim liên cũng trở thành tiêu chuẩn đánh giá cái đẹp của phụ nữ thời xưa, có sức hấp dẫn nam giới vô cùng và cũng là biểu tượng cho sự quyền quý, cao sang thời đó.
 

Còn theo nghiên cứu của các nhà khoa học phương Tây, tục bó chân gót sen này cũng liên quan đến quan điểm phòng theo của người Trung Hoa. Người xưa xem đôi bàn chân như một bộ phận kín đáo và gợi tình nhất của cơ thể.
 

Ngay cả các bậc thầy về thơ ca như Lý Bạch, Tô Thức cũng nhiều lần ca ngợi vẻ đẹp của ba tấc kim liên trong các tác phẩm của mình. Có thể thấy, ở thời bấy giờ, cho dù là ở tầng lớp nào thì con người đối với ba tấc kim liên cũng đều tôn sùng yêu thích vô cùng.
 

Ngay cả trong các bức tranh xuân cung (tranh vẽ nội dung nhạy cảm) từ đời Tống, phụ nữ dù hoàn toàn phô bày cơ thể nhưng đôi chân vẫn được bó vải và mang giày. Điều này cho thấy đôi chân là một thứ gì đó vô cùng huyền bí, khiến nam giới muốn khám phá.
 

Bởi vậy, thời xưa, người đàn ông khi đã nắm được bàn chân của phụ nữ, tức là đã hoàn toàn chinh phục được nàng từ tâm hồn đến thể xác.
 

Có thể nói, tục lệ này để thỏa mãn mong muốn làm đẹp của phụ nữ bởi các nàng tin rằng đôi chân nhỏ nhắn sẽ giúp họ có dáng đi mềm mại, thướt tha và yểu điệu như liễu rủ. Có như vậy mới chứng tỏ mình là con nhà danh giá, thu hút càng nhiều ánh nhìn của các vương tôn công tử quyền quý.

Khám phá ngay: Dựng tóc gáy với hủ tục treo xác chết trong nhà của người H’Mông
 

Tục bó chân nghe đã thấy rùng rợn nhưng nếu tìm hiểu kĩ về quá trình tiến hành thì còn khiến nhiều người rùng mình hơn nữa.
 

Việc bó chân này thường bắt đầu được tiến hành vào mùa đông. Bởi đây là thời điểm thời tiết lạnh giá, đôi bàn chân bị tê cóng vì lạnh sẽ bớt cảm thấy đau đớn hơn.
 

Khi đã bó, bàn chân sẽ được tháo vải định kỳ để rửa và xoa bóp. Mỗi lần bó lại, băng vải sẽ được quấn chặt hơn lần trước đó khiến quá trình này càng ngày càng đau đớn. Các ngón chân bị nén chặt đến nỗi xương gãy, trật khớp, thậm chí hoạt tử nếu bị nhiễm trùng là hoàn toàn bình thường.
 

Dù đau đớn và khắc nghiệt như vậy nhưng quá trình bó chân một khi đã bắt đầu sẽ rất khó dừng lại.
 

+ 6 miếng vải bố màu lam, dài chừng 8 – 10 thước, càng dài càng tốt để khi bó sẽ không bị nhăn.
 

+ 5 đôi giày đi thường ngày, mũi giày phải nhọn, rộng hẹp tùy theo quá trình biến hóa của đôi chân. Có thể sau khi bó sẽ càng ngày càng nhỏ hơn.
 

+ 2 đôi giày dùng lúc đi ngủ hoặc có thể dùng vải bố quấn lại.
 

+ Vải bông dùng trong quá trình bó, bởi có thể xương chân sẽ gồ lên nên cần dùng vải bông để chèn, tránh tạo vết chai.
 

+ Chậu rửa chân, trước khi tiến hành bó chân phải ngâm chân trong nước ấm cho chân mềm mại ra sẽ dễ bó hơn.
 

+ Cây kéo nhỏ để cắt móng chân.

+ Phương pháp dùng vải quấn:
 

Thông thường nhất, người ta sẽ dùng vải bố bó chặt quanh bàn chân rồi dùng sức bẻ quặp ngón chân ra phía sau tạo thành độ cong tiêu chuẩn. Miếng vải phải được siết chặt đến cực hạn nên dễ bị trật khớp, chờ đến khi bàn chân biến thành cây cung nhỏ tự nhiên là hoàn thành.
 

Đây là phương pháp phổ biến nhất. Tuy nhiên, đối với những cô gái bó chân trễ, xương trở nên cứng cáp khó uốn cong hay với những cô gái có yêu cầu đặc biệt với độ nhỏ của chân, ngoại trừ vải bố, người ta có thể dùng đến những vật phẩm khác.
 

+ Phương pháp dùng thanh trúc kẹp cố định:
 

Phương Bắc thịnh hành phương pháp sử dụng thêm thanh trúc để kẹp cố định. Cụ thể như sau: những ngón chân sau khi đã bị bẻ gãy để ép xuống lòng bàn chân, dùng 2 thanh trúc kẹp hai bên bàn chân, sau đó dùng vải siết chặt lại để cố định hình dạng.
 

Ở tỉnh Sơn Tây (Trung Quốc), rất nhiều người sử dụng phương pháp này. Mục đích chính là ngoại trừ cho chân nhỏ lại, những đốt lồi ở các ngón chân cũng sẽ nhỏ gọn, tinh tế hơn. Có như vậy, các thiếu nữ lúc di chuyển mới thêm mong manh như lá liễu.
 

+ Phương pháp dùng mảnh vỡ gốm sứ:
 

Người ta cũng sử dụng các mảnh vỡ của gốm sứ như chén, bình hoa, dĩa… đập ra thành mảnh vừa phải. Đến thời điểm bó chân sẽ đặt những mảnh gốm này lên trên bàn chân và dưới lòng bàn chân rồi quấn chặt lại.
 

Lúc các cô cái di chuyển, các mảnh gốm sắc nhọn đâm vào bàn chân và ngón chân, máu chảy ra thấm vào vải bố, nhưng vì được quấn rất dày nên máu không thể thấm ra ngoài.
 

Khi rửa chân, các thiếu nữ dùng sức xé vải bố ra, phần da thịt bị thương cũng sẽ bị kéo theo. Sau đó ngâm miệng vết thương trong nước ấm, qua vài lần như vậy, bàn chân sẽ bị nhiễm trùng kéo mủ, như vậy chân sẽ càng thêm nhỏ.
 

+ Phương pháp dùng gậy gỗ:
 

Còn một phương pháp không kém phần đau đớn nữa là, trước tiên bó chặt hai bên bàn chân, sau đó dùng gậy gỗ đập liên tục (giống như lúc giặt quần áo) vào các ngón chân cho đến khi trật khớp.
 

Như vậy, ngón chân sẽ dễ dàng bị bẻ ra phía sau, bàn chân càng thêm mềm mại như không xương. Trong kỹ viện, các tú bà thường sử dụng thủ đoạn này.

Xem thêm: Hủ tục Minh hôn tại Trung Quốc - Nơi những "đám cưới ma" vẫn lộng hành
 

Thực tế, nếu nói một cách khách quan, bó chân được xem là một cách “làm đẹp” ở thời đó, dù đương sự tự nguyện hay bị ép buộc. 
 

Nhưng để thỏa mãn quan niệm của thời thế cũng như tránh bị coi thường vì khác biệt mà phụ nữ đã phải trả giá bằng cả máu và nước mắt. Bất kể gia đình nào có con gái đều phải được cho tiến hành bó chân từ nhỏ, mặc kệ cô gái có đau đớn khóc lóc hay cầu xin ra sao cũng không thay đổi được gì. 
 

Hơn nữa, khi ấy không có các loại thuốc sát trùng hay tiêu viêm, lại thêm quan niệm “chân có mùi, mới là chân bó đẹp” nên có không biết bao bé gái chết yểu do bị người nhà, bị chế độ, bị quan điểm cái đẹp trong mắt nam giới thời đó ép chết.
 

Đôi bàn chân nhỏ bé của các thiếu nữ thời xưa đẹp thì đẹp thật đấy, nhưng đằng sau cái đẹp mĩ miều đó lại là nỗi đau, vất vả của các thiếu nữ Trung Hoa khi di chuyển. Đó là lý do thơ văn xưa thường ví von dáng đi của các tiểu thơ khuê các yểu điệu như liễu rủ, mỗi bước đi đều như không vững.
 

Có rất nhiều hình ảnh chụp lại về đôi chân sau khi bị bó, đã tháo giày và tất khiến người trông thấy chẳng thể nào khen đẹp nổi như những gì thơ ca vẫn thường ca ngợi nữa: đó là một đôi bàn chân bị gãy khúc, không phát triển được, móp méo một cách dị dạng.

Có thể bạn quan tâm: Khóc thét với những phong tục kỳ quái trên thế giới

 

Tục bó chân gót sen này tồn tại ở Trung Quốc cho đến tận thế kỷ 20. Trong những năm cuối thế kỷ 19, các học giả cải cách và nhà truyền giáo phương Tây đã bắt đầu lên tiếng phản đối tập tục gây đau đớn thể xác này.
 

Tuy nhiên, phải đến những năm 1920 thì xã hội mới bắt đầu có sự thay đổi về nhận thức của dân chúng khi một số trí thức tân tiến loại bỏ tập tục này ra khỏi giá trị thẩm mỹ và đạo đức.
 

Tới năm 1928, Trung Quốc xóa bỏ tập tục bó chân, yêu cầu các thiếu nữ dưới 15 tuổi phải đế bàn chân phát triển tự nhiên. Song điều lệnh này cũng không thu được hiều quả đáng kể.
 

Phải đến sau khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập năm 1949, tục bó chân rùng rợn này mới chính thức bị nghiêm cấm và cuối thập niêm 1960 thì tục này cơ bản đã chấm dứt hoàn toàn.

Hòa An (T/h)