Mục lục (Ẩn/Hiện)- 1. Tết Hàn Thực là ngày gì?
- 2. Nguồn gốc Tết Hàn Thực
- 3. Ý nghĩa của dịp Tết Hàn Thực tại Việt Nam
- 4. Mâm cúng đầy đủ trong ngày “Tết đồ lạnh”
- 5. Vì sao tết Hàn Thực không thể thiếu bánh trôi – bánh chay?
- 6. Văn khấn cúng Tết Hàn Thực
- 7. Nên làm gì trong dịp Hàn Thực để đón may mắn?
- 8. Những điều cần kiêng kỵ trong dịp Hàn Thực
- 9. Những thắc mắc thường gặp về tết Hàn Thực
Tết Hàn Thực là ngày gì? Nó còn có tên gọi nào khác hay không? Dịp này các gia đình thường làm lễ gì để dâng lên ông bà tổ tiên, ý nghĩa của ngày lễ này trong đời sống văn hóa của người Việt là như thế nào?
 |
1. Tết Hàn Thực là ngày gì?
Tết Hàn Thực còn gọi là “Tết bánh trôi bánh chay” hay “Tết đồ lạnh”, diễn ra vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm.
Trong ngày này, các gia đình người Việt đều làm bánh trôi bánh chay để cúng tổ tiên, cầu mong những điều tốt đẹp.
Theo chiết tự chữ Hán, “Hàn” có nghĩa là lạnh, còn “Thực” có nghĩa là thức ăn, tết Hàn Thực chính là "ngày ăn đồ lạnh" theo đúng nghĩa đen. Theo truyền thống, trong ngày này người ta không nổi lửa nấu cơm mà chỉ căn thức ăn đã nấu từ hôm trước, thức ăn nguội.
Tết Hàn Thực ở Việt Nam vốn xuất phát từ điển tích của Trung Quốc. Tuy vậy, ngày tết này của nước ta vẫn mang những bản sắc riêng biệt, đậm nét văn hóa người Việt.
 |
2. Nguồn gốc Tết Hàn Thực
- Nguồn gốc chính xác của ngày Tết Hàn Thực:
Nguồn gốc Tết Hàn Thực xuất phát từ đâu? Tết Hàn Thực có nguồn gốc từ Trung Quốc và được gắn liền với một điển tích từ xa xưa được biên lại trong cuốn "Đông Chu Liệt Quốc" - vào đời Xuân Thu.
Chuyện kể rằng, lúc bấy giờ, vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn, phải bỏ quốc gia sống cảnh lưu vong nay nước Tề mai nước Sở. Bên cạnh vua có một vị hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi luôn hết mình phò tá, giúp sức, bày mưu kế.
Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi phải lén tự cắt một miếng thịt đùi của mình để nấu dâng lên vua ăn. Vua Tấn Văn Công sau khi ăn xong, hỏi ra mới biết sự hi sinh này, trong lòng vô cùng cảm kích.
Giới Tử Thôi theo phò tá vua trong suốt mười chín năm trời, trải qua nhiều lần nằm gai nếm mật, khổ luyện thành tài. Sau này, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, trọng thưởng phong chức, tước cho những người có công khi tòng vong, nhưng lại vô tình quên mất Giới Tử Thôi.
Giới Tử Thôi cũng không hề oán trách, cho rằng phò tá vua là trách nhiệm, nghĩa vụ của bề tôi chứ không phải để đổi lấy vinh hoa phú quý. Về sau, ông lẳng lặng về quê nhà, đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn, sống những ngày tháng bình yên, an lạc.
Vua Tấn Văn Công sau này nhớ ra, bèn sai người quay lại tìm Tử Thôi. Là người không màng danh vọng, Giới Tử Thôi nhất quyết không chịu quay về lĩnh thưởng. Tấn Văn Công bèn ra lệnh đốt rừng để thúc ép Tử Thôi xuất hiện. Không ngờ rằng, Tử Thôi lại có tư tưởng kiên định đến vậy, cùng mẹ chịu cảnh chết cháy trong rừng.
Nhà vua thương xót, hối hận vì hành động của mình, lập miếu thờ Tử Thôi trên núi và đổi tên núi này là Giới Sơn. Sau đó, vua hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày (khoảng từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch), chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để bày tỏ lòng tưởng nhớ.
Ngày 3 tháng 3 hằng năm, người dân Trung Quốc tổ chức lễ tưởng nhớ vị hiền sĩ Giới Tử Thôi. Đồ cúng cũng phải chuẩn bị từ hôm trước vì lệnh cấm lửa. Tên gọi Tết Hàn Thực ra đời cũng vì lẽ ấy.
 |
- Khác biệt giữa Tết Hàn Thực của Trung Quốc và người Việt
Dù có nguồn gốc từ điển tích của Trung Quốc nhưng ở nước ta kể từ thời Lý, Tết Hàn Thực đã được “Việt hóa” phù hợp với văn hóa, phong tục của nước ta.
Ngày Tết này đã được hợp nhất với “Tết bánh trôi - bánh chay”, “Tết tháng 3”, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt.
Khác với Tết Hàn Thực ở Trung Quốc, người Việt Nam ăn Tết Hàn Thực để lễ Phật và cúng gia tiên, do đó vào ngày này, chúng ta không cần phải kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn diễn ra bình thường.
Tết Hàn Thực ở Việt Nam cũng không cúng để tưởng nhớ đến vị hiền sĩ Giới Tử Thôi, Tết của người Việt chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những người đã khuất.
- Sự tích bánh trôi, bánh chay trong Tết Hàn Thực của người Việt
Trong ngày 3 tháng 3 Âm lịch, các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên, thậm chí nhiều nơi cúng thần hoàng, bày tỏ lòng thành, hướng về cội nguồn.
Bánh trôi, bánh chay của người Việt cũng không giống với người dân Trung Quốc mà mang trong mình đặc sắc riêng của nền ẩm thực Việt Nam. Người Việt Nam cũng quen gọi ngày Tết này với cái tên dân dã là “Tết bánh trôi, bánh chay” nhiều hơn Tết Hàn Thực.
Trong ngày này, con cháu gia đình Việt sẽ tập trung sum họp, cùng nhau làm bánh trôi, bánh chay và thưởng thức. Không khí đầm ấm của ngày lễ tết truyền thống trong lúc làm bánh, thưởng bánh và bữa cơm tạo nên giá trị về văn hóa mà chỉ riêng người Việt mới có.
Ngoài ra, cũng có tích cho rằng, người Việt làm bánh trôi bánh chay là xuất phát từ sự tích Lạc Long Quân và Âu Cơ đẻ ra trăm trứng, nở ra trăm người con. Bánh trôi bánh chay trắng tròn, đều đặn giống như hình tượng của bọc trứng con lạc cháu hồng, con rồng cháu tiên – nguồn gốc của người Việt.
Một tích Việt hóa, giải thích ý nghĩa của việc làm bánh trôi, bánh chay trong Tết Hàn Thực liên quan tới Hai Bà Trưng. Tương truyền, khi Hai Bà Trưng bại trận, chạy về tới Hát Môn. Nơi đây có bà hàng (là hóa thân của Tiên) dâng bánh trôi và bày cách để hai bà gieo mình xuống sông Hát về trời.
Hiện nay, trong những dịp lễ hội quan trọng như Giỗ Tổ Hùng Vương hay ngày lễ Phủ Giày hoặc ngày hội làng, cúng thành hoàng làng vẫn có tục dâng cúng bánh trôi bánh chay, tỏ lòng hiếu kính với bậc tiền nhân.
Từ đó có thể thấy, đây đã trở thành loại bánh truyền thống, đậm đà phong vị Việt và ngày Tết Hàn Thực có dấu ấn hoàn chỉnh của người Việt dù tiếp thu từ văn hóa Trung Hoa.
 |
3. Ý nghĩa của dịp Tết Hàn Thực tại Việt Nam
Việc dùng bánh trôi, bánh chay để cúng lễ trong ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch mang rất nhiều ý nghĩa tốt đẹp, là kết tinh của văn hóa Việt, thấm đẫm linh hồn, bản sắc của người Việt. Đây cũng là lễ tết truyền thống Việt Nam được gìn giữ từ xưa đến nay!
Cả hai loại bánh đều được làm từ bột gạo nếp thơm, là thành quả lao động vất vả dâng lên ông bà tổ tiên, là hình ảnh thể hiện rõ nhất nền văn minh lúa nước lâu đời của dân tộc Việt Nam cùng với các loại bánh truyền thống khác như bánh chưng, bánh giầy,...
Đặc biệt, hình ảnh những chiếc bánh trôi, bánh chay tròn vo, trắng bóc xếp đầy cạnh nhau trên đĩa còn mang hàm ý tưởng nhớ tới sự tích “mẹ Âu Cơ cùng bọc trăm trứng”.
Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở thành 50 người con theo Âu Cơ lên rừng, bánh chay tượng trưng cho 50 quả trứng trở thành 50 người con theo cha Lạc Long Quân xuống biển, mở mang bờ cõi, xây dựng đất nước, đem lại cuộc sống ấm no.
Chính vì vậy người dân Việt mới sử dụng hình ảnh bánh trôi, bánh chay để bày tỏ lòng thành, tiếp nối truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ công lao của ông bà, tổ tiên, hướng về cội nguồn vào dịp Tết Hàn Thực.
Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo thêm ý nghĩa của Tết Hàn Thực tại các quốc gia khác trong bài viết:
Ý nghĩa Tết Hàn Thực trong văn hóa Việt Nam
Tết Hàn Thực là ngày lễ bắt nguồn từ Trung Quốc song dần theo thời gian, nó đã trở thành một ngày lễ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Vậy trong văn hóa Việt,
Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo thêm ý nghĩa của Tết Hàn Thực tại các quốc gia khác trong bài viết:
Ý nghĩa Tết Hàn Thực trong văn hóa Việt NamTết Hàn Thực là ngày lễ bắt nguồn từ Trung Quốc song dần theo thời gian, nó đã trở thành một ngày lễ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Vậy trong văn hóa Việt,
4. Mâm cúng đầy đủ trong ngày “Tết đồ lạnh”
Mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm là dịp để con cháu dâng lên mâm cỗ cúng thanh tịnh tưởng nhớ ông bà tổ tiên của mình. Người xưa chuẩn bị mâm cỗ cúng Tết Hàn Thực nhất định phải có những thứ sau mới đúng mới đủ.
- Bánh trôi, bánh chay:
Trong mâm lễ cúng Tết Hàn thực, không thể thiếu “món linh hồn” của dịp này là bánh trôi, bánh chay.
Số lượng bánh trôi, bánh chay “chuẩn” nhất trong mâm cúng là 5 hoặc 3 bát bánh trôi, 3 hoặc 5 bát bánh chay.
Bánh trôi làm bằng bột nếp nhào nặn với nước, có nhân bằng đường. Gạo làm bánh trôi, bánh chay phải kén được nếp cái hoa vàng. Cứ chín phần nếp cho một phần tẻ hoặc non hai phần tẻ.
Đường làm nhân bánh trôi ngon nhất là đường phên, những miếng đường vuông thành, sắc cạnh, đỏ thắm, rắn đanh và giòn, hương thơm mát.
Bánh nặn xong, được thả vào nồi nước sôi. Bánh chìm xuống rồi nổi lên, “ba chìm bảy nổi, chín lênh đênh” thì vớt ra và ngâm trong nước lã đun sôi để nguội cho săn trở lại rồi lại vớt ra bày vào đĩa. Đĩa bánh trôi được rắc thêm mấy hạt vừng trắng rang thơm.
- Đĩa hoa quả tươi:
Bên cạnh việc cúng bánh trôi bánh chay, các gia đình cũng có thể mua thêm trái cây tươi để dâng cúng với khoảng 5 loại quả.
Trái cây thường được chọn theo mùa để có hương vị tươi ngon nhất. Tùy từng mùa, gia chủ chọn 5 quả có màu sắc khác nhau như màu xanh, đỏ, vàng, tím… để đại diện cho ngũ hành, dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành.
Tuy nhiên, việc cúng bái cốt ở thành tâm chứ không cần phải quá cầu kì nên nếu không có thời gian, bạn có thể chuẩn bị một đĩa trái cây tươi đơn giản là được.
- Hương, hoa tươi, trầu cau:
Trong mâm cỗ cúng Tết Hàn Thực bắt buộc còn phải có: Hương, trầu cau, hoa tươi.
Đây là những thứ không thể thiếu trong mâm cỗ dâng lên ban thờ của bất cứ lễ cúng nào, dù to hay nhỏ, dù với mục đích gì và ngày tết Hàn Thưc cũng không ngoại lệ. Các gia đình Việt nên chuẩn bị những lọ hoa tươi, lau dọn bàn thờ, trước khi thắp thương.
Bạn cần phải nhớ rằng có những thứ không được đặt lên ban thờ, nếu không sẽ mất phần phúc đức, trong số đó chính là hoa giả, trái cây giả. Hãy chọn hoa tươi, trầu cau còn tươi màu xanh lá và tươi ngon nhất có thể để dâng cúng, tỏ rõ sự thành kính của mình.
- Ly nước sạch:
Dù là trong lễ cúng Tết Hàn Thực hay bất cứ lễ cúng nào khác, trên ban thờ gia tiên hay ban thờ Phật đều cần phải có một ly nước sạch.
Theo quan niệm dân gian, nước sạch là thứ tinh khiết, thể hiện cho tâm thành kính của gia chủ. Chính vì thế, ly nước trên ban thờ được thay thường xuyên để thể hiện sự thanh tịnh trong tâm của gia chủ chứ không phải dâng lên thờ cúng như nhiều người lầm tưởng.
Mọi người lưu ý không nên thay thế ly nước sạch trong ngày lễ này bằng các loại nước khác vì như vậy mất đi sự thanh tịnh; nên dùng nước tự nhiên, nước sôi, không có thứ gì bên trong là được.
Lưu ý:
Tết Hàn Thực nên cúng vào buổi sáng là tốt nhất.
Bên cạnh đó, vào ngày lễ này các gia đình không cần chuẩn bị “mâm cao, cỗ đầy”, bày vẽ các thủ tục tốn kém mà chỉ cần thành tâm, dâng bánh trôi, chay lên ban thờ ông bà, tổ tiên, nguyện cầu những điều tốt đẹp, an lành trong cuộc sống.
5. Vì sao tết Hàn Thực không thể thiếu bánh trôi – bánh chay?
Dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng tại nước ta, Tết Hàn Thực đã hợp nhất với tết bánh trôi, bánh chay, trở thành một cái “tết tháng 3” nữa của người Việt (cùng với tết Thanh Minh). Bản thân ngày tết này cũng mang ý nghĩa và thể hiện rõ nét về đặc trưng văn hóa, lối sống, những khát vọng mơ ước rất riêng của người Việt.
Theo truyền thống, vào ngày 3/3 âm lịch, các gia đình đều làm bánh trôi, bánh chay dâng cúng ông bà, tổ tiên và không kiêng đốt lửa. Ở nhiều nơi, dân ta cũng làm bánh trôi bánh chay để cúng thần hoàng. Việc dùng bánh trôi, bánh chay để cúng lễ cũng mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp, nên món bánh này được coi là “linh hồn” không thể thiếu trong ngày Hàn Thực.
Những món ăn được nấu trong dịp này đều được cúng gia tiên với ý nghĩa con cháu một lòng hướng về tổ tiên, nguồn cội. Đặc biệt, trong dịp này người đi xa quê sẽ đoàn tụ cùng gia đình, cùng đi tảo mộ người đã khuất và sum họp bên bữa cơm gia đình.
Hơn nữa, thời điểm tháng 3 âm lịch, thời tiết bắt đầu nóng lên, chuẩn bị bước sang mùa Hè. Người Việt xưa đã sáng tạo ra món bánh trôi, bánh chay là những món ăn nguội, mang tính mát, giải nhiệt. Món ăn này vị ngọt thanh, rất phù hợp cho những ngày nóng nực.
Ngoài ra, theo các chuyên gia văn hoá, cúng bánh trôi, bánh chay trong tết Hàn Thực còn thể hiện cho văn hóa lúa nước. Bởi cả hai thứ bánh này đều được làm từ bột gạo nếp thơm, thành quả lao động vất vả mới có được, rất phù hợp để để dâng lên ông bà, tổ tiên.
Cũng theo chuyên gia , bánh trôi truyền thống được làm từ bột nếp trắng, vo tròn, bên trong bọc đường thể hiện cho khát vọng về những điều tốt đẹp, viên mãn tròn đầy, tinh khiết trong cuộc sống. Ngày nay, nhiều gia đình thường “chuộng” bánh trôi chay, nhiều màu sắc, tuy nhiên điều này không đúng với ý nghĩa nguyên gốc của ngày lễ Hàn Thực.
Bên cạnh đó, bánh trôi bánh chay cũng gợi nhớ đến tích truyện “bọc trăm trứng của mẹ u Cơ”. Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con lên rừng theo mẹ. Bánh chay tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển.
Chính vì thế, Tết Hàn Thực của người Việt chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những đã khuất.
 |
6. Văn khấn cúng Tết Hàn Thực
Sau khi chuẩn bị đủ mâm lễ cúng Tết Hàn Thực với hương, hoa tươi, trầu cau, trái cây, ly nước sạch và tất nhiên không thể thiếu bánh trôi bánh chay, gia chủ sẽ dâng lễ lên ban thờ và thành tâm khấn vái.
Dưới đây Lịch Ngày Tốt xin chia sẻ bài văn khấn Tết Hàn Thực mùng 3/3 âm lịch chuẩn nhất, phổ biến nhất hiện nay.
“Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy Cao Tằng Tổ khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá, Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ (chúng) con là:............... Ngụ tại:…………
Hôm nay là ngày……………gặp tiết Hàn Thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị Tôn thần, nhớ đức cù lao Tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ..................... cúi xin thương xót con cháu giáng về linh chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)”.
7. Nên làm gì trong dịp Hàn Thực để đón may mắn?
Tết Hàn Thưc là một trong những ngày lễ đặc biệt trong năm. Vào ngày này, ngoài ngoài thứ không thể thiếu trong mâm cúng, các gia đình thường làm những việc dưới đây để găp nhiều may mắn, thuận lợi.
- Chuẩn bị mâm cúng chu đáo:
Mâm cúng dâng lên tổ tiên là bước chuẩn bị không thể thiếu trong ngày Tết Hàn thực. Tuy nhiên, vẫn có một số gia đình không thực sự chú trọng việc này.
Thực ra, mâm cúng ngày Tết Hàn không cần quá cầu kỳ, với một số vật lễ không thể thiếu nhưng rất dễ chuẩn bị như: hoa tươi, trái cây, lá trầu, cau khô, bánh trôi, bánh chay, quả...
- Ăn mặc chỉnh tề khi thắp hương:
Thắp hương là hành động thể hiện cái "tâm" của chủ nhang với những người đã khuất. Vì thế mà viêc ăn mặc chỉnh tề khi bắt đầu dâng lễ luôn được coi trọng.
Trong ngày tết Hàn Thực này, có người coi nhẹ việc thắp hương, thường ăn mặc xuề xòa và cho rằng điều đó không ảnh hưởng gì. Nhưng thật ra đó là một thái độ "bất kính" với bề trên.
Vì thế, dù trong ngày tết Hàn Thực hay những ngày lễ nào khác, trước khi dâng hương nhang, bạn cần phải chú ý đến trang phục của mình, ăn mặc chỉnh tề để thể hiên được sự thành tâm của mình.
- Nhắc nhở con cháu hướng về nguồn cội:
Tết Hàn Thực là dịp gia đình quây quần sum họp bên nhau. Đây là dịp tốt để ông bà, cha mẹ nhắc nhở con cháu ghi nhớ công ơn tổ tiên, trân trọng công lao sinh thành dưỡng dục của những thế hệ đi trước.
Đó vừa là cách để ôn lại quá khứ, vừa dạy bảo con cháu phải "uống nước nhớ nguồn", biết ơn những người đã sinh thành, dưỡng dục cha mẹ, ông bà để có mình của ngày hôm nay.
- Nói những điều hay:
Trong ngày Tết Hàn Thực, gia đình không nên xảy ra mâu thuẫn hay cãi vã. Thay vào đó, mọi người nên cùng nhường nhịn, tránh tranh chấp để giữ không khí vui vẻ, đầm ấm.
Chúng ta chỉ nên nói với nhau những điều hay lẽ phải, những câu chuyện may mắn và ý nghĩa, tránh nói điều xui xẻo để khởi đầu trong năm được trọn vẹn, tốt đẹp.
 |
8. Những điều cần kiêng kỵ trong dịp Hàn Thực
Thực tế, không có quá nhiều điều cần kiêng kỵ Tết Hàn Thực, thế nhưng vẫn có một vài điều bạn nên tránh dưới đây:
- Kiêng nổi lửa:
Đúng như tên gọi của dịp này, “Hàn thực” – điều kiêng kỵ đầu tiên trong ngày này chính là lửa, tức là mọi người không đốt lửa nấu thức ăn nóng mà cần chuẩn bị sẵn đồ ăn nguội để đúng bản chất của ngày Tết này.
Tuy nhiên ngày nay ngày Tết Hàn Thực đã không còn kiêng lửa nữa và thay vào đó là dùng bánh trôi, bánh chay để dâng hương, với ý nghĩa đó là thức ăn nguội (hàn thực).
- Kiêng ăn mặn, sát sinh:
Thắp hương ngày Tết Hàn Thực kiêng có đồ mặn, thay vào đó, các món ăn chay được khuyến khích. Nguyên nhân là vì việc không sát sinh giúp linh hồn của người đã mất được dễ dàng siêu thoát hơn.
- Kiêng cúng kính linh đình:
Đồ cúng ông bà, tổ tiên trong Tết Hàn Thực cần sự thanh đạm, không quá cầu kỳ tốn kém. Vì vậy việc tổ chức linh đình, mâm cao cỗ đầy là điều nên tránh. Mọi người chỉ cần làm mâm lễ đơn giản và thành tâm cúng kính là được.
- Kiêng cúng bánh trôi, bánh chay ngũ sắc:
Hiện nay có rất nhiều người yêu thích sự sáng tạo, làm bánh trôi, bánh chay ngũ sắc để trông bắt mắt và hấp dẫn khẩu vị hơn. Tuy nhiên bánh nhiều màu chỉ nên dùng dể ăn, còn nếu để cúng tổ tiên trên bàn thờ thì nên dùng bánh trắng để đảm bảo sự thanh khiết, thanh tịnh trong ngày lễ truyền thống này.
Bởi Tết Hàn Thực quan trọng sự thanh tịnh, do đó sự sặc sỡ là thứ nên tránh. Bánh ngày Tết Hàn Thực truyền thống được làm từ bột nếp trắng, tròn đầy, bên trong bọc đường thể hiện sự thanh khiết, tôn vinh bậc tiền nhân.
- Kiêng chuyển nhà:
Từ xưa, ông bà ta vẫn thường kiêng chuyển nhà vào ngày tết Hàn Thực, bởi người ta cho rằng khi người thân đã qua đời thì vong linh của họ sẽ còn theo sát những người thân ở lại.
Vì thế, việc di chuyển nhà vào ngày này là không nên, bởi sẽ khiến vong linh người đã khuất bị xáo trộn, không tìm được nơi để về.
- Một số kiêng kỵ khác trong ngày Tết Hàn Thực:
- Một số kiêng kỵ khác trong ngày Tết Hàn Thực:
- Không nên cúng trái cây có vị đắng hoặc có gai, với hy vọng giảm bớt khổ đau và nỗi buồn trong cuộc sống.
- Không cúng các loại hoa như sứ, vạn thọ, ly bởi đây là những loại hoa không thích hợp để trưng lên bàn thờ gia tiên.
- Không nên sử dụng hoa giả, quả giả và đồ ăn cũ lên bàn cúng.
- Không ăn mặc luộm thuộc, xuề xòa, trang phục hở hang, cúng bái tùy tiện. Trước khi làm lễ cúng cần lau dọn bàn thờ sạch sẽ, sắp xếp đồ lễ gọn gàng.
- Không nên đọc bài cúng, văn khấn quá to hoặc quá nhỏ. Khi đọc bài cúng thì nên tập trung, thành tâm.
- Những người bên cạnh bàn lễ không nên nói chuyện to, cãi vã hoặc khóc, nô đùa trong lúc gia chủ làm lễ cúng.
- Những ai không nên ăn nhiều bánh trôi – bánh chay?
Mặc dù là món ăn truyền thống song vào ngày Tết Hàn Thực, một số người thuộc các trường hợp dưới đây không nên ăn nhiều bánh trôi, bánh chay:
- Người mắc bệnh đái tháo đường: Do nhân bánh trôi chứa đường, chứa nhiều chất ngọt nên những người bị đái tháo đường không nên ăn món này để tránh chỉ số đường trong máu vượt ngưỡng quá cao.
- Người mắc bệnh béo phì: Người thừa cân, béo phì cũng cần hạn chế tinh bột. Bánh trôi bánh chay lại làm hoàn toàn bằng bột gạo nên đây cũng là món ăn không dành cho người béo phì.
- Người mắc các bệnh về tim mạch, dạ dày: Nếu ăn quá nhiều bánh trôi có thể làm tăng gánh nặng cho việc lưu thông máu khiến tim mệt. Bánh trôi còn thúc đẩy bài tiết axit dạ dày làm cho bệnh tình của bệnh nhân bị đau dạ dày thêm trầm trọng.
- Người có hệ tiêu hóa kém: Bánh trôi làm chủ yếu từ bột nếp, nếu ăn nhiều có thể gây nóng, đầy bụng, ợ hơi, không phù hợp với người có hệ tiêu hóa kém như người cao tuổi và trẻ nhỏ.
9. Những thắc mắc thường gặp về tết Hàn Thực
- Tết Hàn Thực có phải Tết Thanh Minh hay không?
Tết Hàn thực không phải là Tết Thanh Minh như nhiều người nhầm tưởng. Dù cả hai ngày Tết này đều là những ngày lễ có nguồn gốc từ văn hóa Trung Hoa cổ đại.
Trên thực tế, Tết Thanh Minh và Tết Hàn thực là hai dịp lễ tách biệt. Tuy nhiên, do một số vùng gộp hai dịp này làm một nên nhiều người vẫn thường lầm tưởng Tết Thanh Minh rơi vào ngày 3/3 Âm lịch.
- Tết Thanh Minh còn gọi tiết Thanh Minh, là một trong 24 Tiết khí trong năm tính theo Nông lịch của các quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên. Tiết Thanh Minh thường kéo dài trong nhiều ngày, thường bắt đầu từ ngày 4-5/4 Dương lịch đến ngày 20-21/4 dương lịch, trước khi tiết Cốc Vũ bắt đầu.
Dù Tiết Thanh Minh không có ngày Âm lịch cố định nhưng theo quy luật của Âm lịch thì Tiết Thanh Minh luôn phải nằm trong tháng 3 âm lịch.
Trong dịp này, các gia đình thường tiến hành tập tục tảo mộ – nghĩa là tới thăm nom, dọn dẹp, quét tước sạch sẽ mộ phần của tổ tiên, người thân đã khuất để tỏ lòng thành kính. Sau đó sẽ dâng nén hương, hoa quả và những vật dụng muốn gửi đến người thân.
Tết Thanh Minh được xem là ngày lễ quan trọng của năm, là dịp người Việt Nam thể hiện sự thương nhớ, biết ơn cũng như lòng thành kính của mình tới ông bà tổ tiên.
- Trong khi đó, Tết Hàn Thực không kéo dài ngày như Tết Thanh Minh mà chỉ diễn ra cố định vào ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch.
Ngày này người dân chỉ làm bánh trôi, bánh chay dâng lên tiên tổ còn việc tảo mộ thì làm vào cuối năm hoặc vào dịp giỗ tổ họ.
- Tết Hàn Thực là của người Việt hay người Trung Quốc?
Dù bắt nguồn từ một truyền thuyết của Trung Quốc nhưng khi du nhập vào Việt Nam, tết Hàn Thực lại có những thay đổi phù hợp với văn hóa, phong tục của người Việt.
Thoạt nghe cái tên “Hàn Thực” nhiều người có thể nghĩ là “bắt chước” từ Trung Quốc nhưng không phải, mà khi vào Việt Nam nó đã hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay, Tết tháng 3 của người Việt.
Bản thân ngày Tết này cũng mang ý nghĩa và thể hiện rõ nét về đặc trưng văn hóa, lối sống, những khát vọng mơ ước rất riêng của người Việt. Chính điều này đã tạo nên sức sống lâu bền của ngày Tết bánh trôi, bánh chay.
Hơn nữa, khác với Tết Hàn Thực ở Trung Quốc thường không đốt lửa trong 3 ngày và chỉ ăn đồ lạnh đã nấu sẵn trước đó, ở Việt Nam người dân không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn diễn ra bình thường.
Vậy nên có thể nói ngày Tết Hàn Thực hay tết bánh trôi - bánh chay ở Việt Nam là nét đẹp văn hóa riêng biệt của nước ta.
- Tết Hàn Thực ở Việt Nam khác gì ở Trung Quốc?
Đối với người Trung Quốc, khi Hàn Thực diễn ra, người dân sẽ kiêng dùng lửa và sử dụng thức ăn nguội lạnh, tham gia nhiều hoạt động truyền thống như viếng mộ, chọi gà, đánh đu, đua thuyền,.. suốt 3 ngày liên tiếp.
Còn ở tại Việt Nam, người dân đón Tết Hàn Thực bằng việc dâng mâm cỗ bánh trôi bánh chay lên ông bà tổ tiên, lễ Phật và hoàn toàn không có tục lệ kiêng dùng lửa hay ăn đồ nguội lạnh. Điều này tạo ra sự khác biệt với phong tục nước bạn.
Hi vọng rằng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về Tết Hàn Thực là ngày gì và ý nghĩa của nó trong văn hoá người Việt.
