Hai ngày mồng 1 và 15 hàng tháng, ở cõi âm, theo luật giới quy định cho phép tất cả các vong linh được hồi gia thăm thân nhân. Do đó, tục lệ thắp hương cúng lễ vào ngày 1 và 15 âm lịch hàng tháng là vì thế.
Theo truyền thống, cứ đến các ngày tuần (mồng một) hay rằm (15 âm lịch) hàng tháng, người dân lại đi sắm lễ để thắp hương tổ tiên. Người ta cũng rất kỵ làm những việc đại sự vào hai ngày này, vì dường như nó có một điều cấm kỵ gì đó mang yếu tố tâm linh. Điều này lý giải ra sao?
1. Lý giải theo góc độ tâm linh
Giống như trên trần gian chúng ta vào ngày Lễ, Tết theo Luật Lao Động chúng ta được nghỉ. Và do đó rất đông trong số những người lao động ra thành phố sinh sống, thu xếp công việc để về quê quán thăm gia đình: ông, bà, cha mẹ hoặc họ hàng ruột thịt…
Bởi vậy người cõi trần thắp hương cúng lễ kính đón mời các vong linh gia tiên tiền tổ về ẩm thực và cầu mong cho các vong linh được yên ổn, vui tươi, nhẹ nhàng siêu thoát, phù hộ độ trì cho con cháu trên cõi nhân gian được mạnh khỏe, bình an và gặp nhiều điều may mắn trong cuộc sống.
Tuy vậy có ngoại lệ, đối với những vong linh vì phạm tội nặng mà bị giam nơi điện ngục thì không được phép về. Những vong linh phạm tội nhẹ hơn thì có thể về dưới sự giám sát của những vị hành sai nơi địa phủ. Về xong rồi lại phải đi ngay, nếu gia đình có cúng kính thì còn có đồ mà ăn, hương lạnh khói tàn thì lại mang cái bụng đói trở về nơi ngục tối.
Một số vong linh bị giam cầm lại không muốn về nhà. Một số khác thì đường sá xa xôi, cách trở muốn về cũng chẳng có điều kiện mà đi được….
Những vong linh cô hồn chúng sinh không gia đình người thân thì được phép đến thụ hưởng xin lộc từ việc bố thí, cúng dường ở những nơi đền chùa miếu,….
Ngoài việc cúng lễ tại gia, người ta còn sắm lễ đến nơi chùa chiền, miếu mạo. Tuy đơn giản là lễ Phật bái Thánh cầu xin sự che chở của đấng linh thiêng cho gia đình được bình an, nhưng đây cũng chính là điều kiện để một số các vong linh tiên tổ được về với gia đình cùng đi theo hành lễ, chứng giám công đức, lòng thành của thân nhân mà tùy theo đó độ duyên cho họ gặp được những điều hay lẽ phải trong cuộc sống.
Ngoài ra, Rằm tháng Bảy là ngày xá tôi vong nhân.
Ngày này ngoài việc các vong linh phạm tội được hồi gia thăm thân (Luôn có các vị hành sai đi giám sát), thì các vong linh cũng được miễn hình phạt trong ngày đó ( tức là không bị đánh đập ). Chứ không phải là các vong linh phạm tội được tha.
Đã có tội bị giam nơi điện ngục là mãi mãi ở trong đó muôn kiếp không luân hồi. Trừ phi có người thân nơi cõi trần đi xem Thầy được chỉ bảo, làm lễ Thoát linh địa ngục cho, thì mới được giải cứu và tiếp tục tu tập theo nhân quả báo ứng.
2. Theo lý giải về khoa học thiên văn
Có ý kiến cũng cho rằng, hai ngày mùng 1 và Rằm hàng tháng là ngày của Phật nên phải thắp hương nhưng thực tế không đúng như vậy.
Việc chúng ta thắp hương vào các ngày mồng một (ngày Sóc) và rằm (ngày Vọng) là theo thói quen chứ không phải do điều gì cấm kỵ mang yếu tố tâm linh. Thực ra lý do rất đơn giản, nằm ở lĩnh vực khoa học thiên văn.
Vào ngày Sóc và ngày Vọng, vị trí tương đối giữa mặt trời, mặt trăng và trái đất cùng nằm trên một đường thẳng. Khi đó, nó tạo ra một xung năng lượng rất đặc biệt tác động vào con người nên thường hay gây ra biến cố như tai nạn, bệnh tật…
Chính vì chưa hiểu về tự nhiên nên người thời xưa cứ đến hai ngày này là rất sợ hãi, phải lễ bái để cầu cho tai qua nạn khỏi.
Nhưng ngày nay, vật lý thiên văn phát triển, xã hội tiến bộ, chúng ta hiểu rằng đó là những lực tương tác của các hành tinh lên cơ thể con người nơi có cấu trúc tế bào chiếm 70 – 80% là nước (giống như thủy triều ở trái đất sinh ra là do sức hút của mặt trăng) thì câu trả lời lại rất đơn giản. Vào hai ngày ấy, chúng ta nên thận trọng hơn trong công việc cũng như trong sinh hoạt.
3. Thắp hương ngày rằm, mùng 1, lễ tết, giỗ chạp có cần mâm cao cỗ đầy?
Ngoài sự quan trọng của 2 ngày là rằm và mồng một, những ngày lễ Tết hay giỗ chạp cũng chiếm vị trí thiết yếu trong đời sống tín ngưỡng của người Việt Nam. Chuẩn bị mâm cao cỗ đầy, rượu thịt đề huề để dâng lên cúng ông bà tổ tiên trong những ngày giỗ chạp, lễ Tết có thực sự cần thiết hay không?
Để trả lời câu hỏi này, xin đặt ngược lại câu hỏi: Mâm cao cỗ đầy bày lên bàn thờ thì ai sẽ dùng mâm cỗ ấy?
Giỗ chạp, lễ Tết là một dịp quan trọng để chúng ta nhớ về ông bà tổ tiên, cũng là dịp để những người thân trong gia đình sum họp, quây quần bên nhau, trao đổi, đánh giá thành quả và kinh nghiệm của một năm phấn đấu học tập, lao động.
Nhưng điều mà tổ tiên ta chắc chắn mong muốn nhất là con cháu được hoà thuận, hạnh phúc, thành đạt chứ không phải sấp sấp ngửa ngửa, mệt mỏi, tốn kém với mâm cao cỗ đầy bày ra, dâng lên.
Do đó, bạn chỉ cần một bình hoa đẹp, một đĩa trái cây, đôi cây nến lung linh và đứng đó cầu nguyện cho ông bà tổ tiên siêu thoát cũng như noi gương các cụ để phấn đấu luôn là những người cháu con hiếu thảo, làm việc có ích cho gia đình và xã hội là đủ.
Cỗ bàn dành cho người sống sum họp và chúc phúc cho nhau, chứ bày biện lên bàn thờ lại sẽ trở thành mục tiêu của những “năng lượng lạ” lang thang chưa được siêu thoát kéo về, kích hoạt tính “Tham – Sân – Si” của họ, gây ra nhiều rắc rối. Việc đó rất không nên làm.
- Vấn đề tâm lý
Đặt nặng vấn đề mâm cao cỗ đầy có thể liên quan về mặt tâm lý. Người ta vẫn có câu “trần sao âm vậy” nên các con cháu không an tâm khi cúng lễ sơ sài, họ sợ bị quở trách, hay ông bà tổ tiên sẽ không “phù hộ”.
Nói rằng “trần sao âm vậy” là hoàn toàn sai với ý nghĩa thực sự của tâm linh và cũng không có cơ sở khoa học.
Âm – dương (khái niệm này do con người đặt ra) là hai thế giới hoàn toàn khác biệt về cấu trúc vật chất cũng như về năng lượng, cũng đã được phân tích kỹ dưới sự quan sát của Trường sinh học.
Còn về thực chất của việc cúng lễ, Hòa thượng Thích Thành Từ (Hậu duệ của Phật Hoàng Trần Nhân Tông) đã chỉ rõ: “Nếu mọi sự kiện xảy ra đều do nhân quả thì sự cầu nguyện khó mà toại nguyện. Bởi lẽ thế gian có kẻ tạo nghiệp lành, người tạo nghiệp dữ. Người tạo nghiệp lành khi Phúc báo đến thì được như nguyện. Kẻ tạo nghiệp dữ khi nghiệp báo đến, dù có nguyện cầu cũng khó thoát khỏi quả khổ…”.
Như vậy để thấy, chu đáo hay sơ sài trong đời sống tín ngưỡng, cụ thể ở đây là thờ cúng tổ tiên nằm chính ở trong cách sống của mỗi người.
“Nhân quả” là luật của tự nhiên, có từ khi khai thiên lập địa. Loài người (bằng mọi cách) không thể làm thay đổi được luật tự nhiên này. Người ta hay đổ lỗi cho số phận nhưng không có số phận gì ở đây cả mà chúng ta bị tác động trực tiếp bởi luật nhân quả. “Đức năng thắng số” là nhân quả.
Thờ cúng “đúng chính pháp” là phải hiểu thật rõ: Bệnh tật, tai họa là do hành động thiếu đạo đức làm khổ mình, khổ người của chúng ta tạo ra. Nếu muốn không xảy ra điều đó thì luôn phải sống đúng đạo đức làm người, chứ không phải thờ cúng mê tín cầu khấn van xin với Thần, Phật, Bồ Tát mà tai qua nạn khỏi được!
Thờ cúng mê tín là thờ cúng không đúng chính pháp, làm hao tài tốn của mà không có ích lợi gì cho gia đình và xã hội, không nói lên được ý nghĩa cao đẹp của lòng biết ơn sâu sắc với ông bà tổ tiên. Thờ cúng như vậy là vô minh, dẫn đến bị những kẻ “buôn thần bán thánh, mượn Đạo tạo Đời” lừa đảo làm tiền, dẫn đến hết họa này đến tai ương khác mà không hề biết, thật đau lòng!
- Việc đốt vàng mã thì sao?
Nếu vậy thì việc thờ cúng “đúng chính pháp” rất đơn giản và rất ít tốn kém, kể cả việc đốt vàng mã mà hầu như các gia đình đang làm cũng là không cần thiết chăng?
Người chết có nhận được vàng mã không? Nhiều quan niệm cho rằng, việc đốt vàng mã vào dịp cúng lễ, tết, ngày giỗ chạp là điều không cần thiết.
Điều này ngay cả các vị hoà thượng chính đạo, các bậc cao tăng chân chính đều mong muốn và kêu gọi các Phật tử thực hiện.
Thay vì thời gian, công sức, tiền bạc dành cho lễ bái và đốt vàng mã cầu kỳ, những ngày lễ tết, giỗ chạp, chúng ta hãy dành “tài nguyên” đó để nghỉ ngơi, quan tâm đến những người thân yêu, “nạp năng lượng”, đánh giá rút kinh nghiệm các trải nghiệm trong công việc, cuộc sống và vạch ra kế hoạch đầu tư cho sự nghiệp, tương lai của con cháu.
Đốt vàng mã là một việc mê tín đến khó tưởng tượng nổi mà Hoà thượng Thích Thanh Từ đã giảng giải trong cuốn Mê tín – Chánh tín. Theo những thống kê cho biết thì hàng năm, ở ta đốt vàng mã đến hàng vài trăm tỷ đồng (VNĐ) cho người chết, thậm chí còn gây ra cháy nhà, cháy công ty, cháy công sở, khói bụi vàng mã bay ra đầu độc môi trường sống.
Nếu chúng ta cứ để việc này tiếp tục trôi đi như một thói quen, đến một ngày nào đó, nó sẽ trở thành thảm họa cho cộng đồng dân lành.
Trên đây là những chia sẻ được tổng hợp từ các chuyên gia tâm linh. Dẫu rằng còn rất nhiều quan điểm bất đồng, nhưng nội dung phía trên cũng là một gợi ý hay sự tham khảo cho bạn. Mong rằng bạn có lựa chọn phù hợp cho chính mình và gia đình.