Mỹ đức của cổ nhân: Từng lời hay ý đẹp đáng để ghi khắc vào tâm trí suốt cuộc đời

 

Làm người phải có lòng "nhân ái" thương người như thể thương thân, tức là những gì mình không muốn thì chớ có làm cho người khác. Một mặt khác thì những gì mình muốn đạt thì cũng nên cho người khác đạt được.

 

 

Xã hội là một cộng đồng những con người chung sống cùng nhau, giữa họ có rất nhiều mối quan hệ. Nếu mỗi người chỉ biết xuất phát từ lợi ích của mình để đối xử với người khác, chỉ nghĩ đến lợi ích của mình mà không thấy được quyền lợi của người khác thì xã hội sẽ xảy ra biết bao thảm kịch.

Người ta thường dùng tâm của mình để phỏng đoán người khác, thậm chí mang “thiện chí” của mình để thay đổi quyết định hoặc cuộc sống của người khác, nhưng kết quả lại là phá hủy quyết định và cuộc sống của họ, mang đến cho họ những tổn thất nhất định. Đó là bởi vì chúng ta chưa đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để xem có thích hợp, thỏa đáng hay không.

Một khi, mỗi người đều biết quan tâm, nhường nhịn và hỗ trợ người khác thì không những họ thấy cuộc sống của bản thân yên ấm, hạnh phúc, mà cả cộng đồng của họ cũng có sự gắn bó, bền vững và có nhiều điều kiện để khắc phục những tai nạn do khách quan mang lại

 

Nhân ái, hiếu đễ, Trung thư là ba nội dung cơ bản của nhân đức, cũng là biểu hiện của mỹ đức truyền thống tốt đẹp cần có của cổ nhân.

 

 

Tức là phải ưu tiên lễ nghĩa, chọn sự khiêm nhường trong cuộc sống, việc này sẽ được bộc lộ rõ nhất khi với lợi ích, danh lợi được bày ra trước mặt để cám dỗ chúng ta. 

 

Một người biết đối nhân xử thế thì coi trọng lễ nghĩa, luôn khiêm nhường, vì “Lễ”, “Khiêm”, “Hòa” đều là mỹ đức cần có của mỗi người. 

 

 

Theo người xưa, nguồn gốc sự thành tín, là đạo của trời; thành tín của cá nhân là đạo của con người. Chỉ ra con người ứng với sự thành tín mà tương thông với đạo Trời.

 

 

Một trong những Mỹ đức của cổ nhân muốn nhấn mạnh với chúng ta đó là tận trung với tổ quốc, từ đó tự hình thành tình cảm tôn nghiêm bảo vệ dân tộc, duy hộ những giá trị cốt lõi lợi ích của quốc gia.

Tận trung báo quốc, bảo vệ tổ quốc là sự kết tinh giúp mọi người dân đoàn kết cùng chống lại giặc xâm lăng và đưa đất nước phát triển.

Chuyện xưa có kể về Nhạc Phi là một vị anh hùng dân tộc trong lịch sử Trung Quốc. Tinh thần tận trung báo quốc của ông được người dân Trung Quốc các thời đại kính phục. 

 

 

Ý của câu thành ngữ này có nghĩa là nén việc tư, lấy việc công làm trọng, dùng để ví về người nghiêm khắc với bản thân, một lòng vì việc công. 

Khắc kỷ phụng công chính là đặt quyền lợi chung lên quyền lợi riêng, lợi ích tập thể lên trên lợi ích cá nhân, nghĩ cho người khác trước khi nghĩ tới mình.

Bản chất của “lễ” chính là một loại tinh thần trật tự, đặc điểm nổi bật chính là ý nghĩa của chỉnh thể với mỗi cá nhân, yêu cầu mỗi cá thể cần phục tùng theo chỉnh thể.

Vì lợi ích chung cần khắc chế lợi ích riêng. Tinh thần đặt lợi ích tập thể lên trên cá nhân sẽ làm xã hội vững mạnh.

 

 

“Thận” có nghĩa là “cẩn thận, thận trọng” và “độc” nghĩa là “một mình, đơn độc”.

Đây là một phương pháp tu dưỡng của Nho giáo, yêu cầu người ta phải tự mình tu thân dưỡng tính, cẩn thận về hành vi và lời nói của bản thân kể cả khi chỉ có một mình, đây là tinh túy đạo đức trong văn hóa truyền thống.

Điều này thể hiện trong việc kỷ luật tự giác trong tu dưỡng đạo đức. Mỗi người luôn cần có yêu cầu nghiêm túc với bản thân, dù ở một mình cũng cần luôn tự có yêu cầu nghiêm khắc.

 

Lấy đạo nghĩa làm đặc điểm cơ bản và giá trị cần hướng đến, là tinh hoa trong đạo đức tinh thần của người xưa. Nó thăng hoa thành giá trị nhân sinh “Sinh dĩ tái nghĩa, nghĩa dĩ lập sinh”, thăng hoa thành cảnh giới đạo đức cao thượng “hy sinh vì nghĩa lớn, quên mình vì nghĩa”.

 

Loại quan niệm đạo đức này là sức mạnh tinh thần trọng yếu động viên khích lệ lòng yêu nước của những chí sĩ làm việc nghĩa, vì đại nghiệp của dân tộc không được phép chùn bước, cũng là để khắc họa nhân cách cao thượng của những bậc sĩ phu vì đại cục mà hành hiệp trượng nghĩa.

 

 

Cần cù, tiết kiệm, liêm minh chính trực là một trong những phẩm đức tốt đẹp của cổ nhân. Từ đó hình thành nên phẩm chất cao đẹp, lấy lao động tự lực tự cường, yêu lao động, nhẫn nại chịu khổ chịu nhọc, trung thực, siêng năng, chăm chỉ

 

“Kiệm để dưỡng đức” đó chính là yêu cầu tự thân cần học cách “không màng lợi danh, tĩnh lặng đứng từ xa mà quan sát”. Đối với nhà chính trị, quân sự chủ yếu chính là kiệm đức.

Đây vừa là yêu cầu thiết yếu đối với những nhà chiến lược chính trị tài ba, cũng là phẩm đức một người bình thường cũng cần có. Nguyên nhân vì không “kiệm” tất không “thuần khiết”, không “kiệm” tất không “minh bạch”.

 

Bổn ý ban đầu của từ “kiệm” vốn là sự chọn lựa giữa lấy hay bỏ, chọn lấy đạo nghĩa, xả bỏ tà tâm, tự nghiêm khắc yêu cầu ước thúc ràng buộc bản thân.

Có “kiệm” mới có thể làm được “chính”. “Chính” là thuận theo lợi ích chung và đạo đức. Cần kiệm liêm chính không chỉ là giá trị văn hóa cần đạt tới, cũng là mỹ đức của cổ nhân.

 

 

Đạo đức truyền thống của người xưa tôn trọng sự mộc mạc, thuần khiết, đơn giản. Trong giao tiếp cư xử giữa người với người, lấy “thực” nghĩa là thành thật làm tiêu chuẩn, phản đối dối trá, vô căn cứ. Trong thực tiễn đạo đức lâu dài, dần hình thành nhiều tiêu chuẩn giá trị và mỹ đức về “thật”. Ví dụ như thật thà, thành thực, cầu thực, kiên định, thực tại…

 

Trong ứng xử giao tiếp giữa người với người, cổ nhân luôn nhìn nhận “khoan hậu” tức hào phóng là mỹ đức đẹp, nghiêm khắc tự kiềm chế bản thân, rộng rãi với người khác.

Trong giao tiếp người với người, cổ nhân thường “đặt mình trong hoàn cảnh người khác, suy nghĩ cho người khác”. Trong cuộc sống hiện thực, thông qua nhân cách đạo đức hào phóng rộng lượng để cảm động người khác, đạt tới mục đích giao tiếp. Sự hào phóng, độ lượng, khoan dung, cao thượng đều là thể hiện phẩm đức rộng rãi của người xưa.


Xem thêm tin liên quan cùng chuyên mục: