(Lichngaytot.com) Ít ai nghĩ rằng chữ "nghĩa" còn cao hơn cả tiền bạc cho đến khi gặp hoàn cảnh tương tự như Mạnh Thường Quân trong câu chuyện rất đáng suy ngẫm sau đây.
Mục lục (Ẩn/Hiện)1. Câu chuyện cuộc sống về chữ "nghĩa"
Thời Chiến Quốc, nước Tề có bậc tể tướng tên Mạnh Thường Quân rất tốt bụng, sống cực kỳ khoáng đạt với mọi người. Ông cho hơn 300 thực khách ở nhờ trong phủ nhà mình và thậm chí còn cho họ vay tiền khi cần.
Tuy nhiên, khi lượng khách càng ngày càng nhiều nên bắt đầu có dấu hiệu quá tải, không đủ tiền để duy trì. Mạnh Thường Quân lo lắng và nhờ một thực khách là Phùng Hoan sang đất Tiết đòi nợ giúp mình. Phùng Hoan vui vẻ chấp thuận và hỏi Mạnh Thường Quân:
- Nếu tôi thu được nợ về tướng công có muốn mua gì về không?
Mạnh Thường Quân đáp:
- Ông xem phủ này đang thiếu gì thì mua về cho đủ.
Phùng Hoan y lệnh, ông một mình đến đất Tiết rồi cho dân ở đây họp lại và nói:
- Ta có mặt ở đây hôm nay để đến báo một tin mừng đến cho mọi người. Mạnh Thường Quân - ông chủ của ta tuyên bố không ai ở đây phải trả nợ nữa, nên mới sai ta đến để hủy bỏ tất cả những khế ước vay mượn trước đây.
Phùng Hoan vừa dứt lời, ông mang khế ước ra và xé hết chúng, sau đó đốt trước sự chứng kiến của người dân ở đất Tiết. Thực hiện xong công việc, ông quay trở về báo tin cho Mạnh Thường Quân.
Mạnh Thường Quân hỏi Phùng Hoan khi ông vừa về đến phủ:
- Ngươi đã thu tiền nợ về rồi đấy à? Vậy đã mua được những gì rồi?
Phùng Hoan từ tốn đáp lời Mạnh Thường Quân:
- Thưa tướng quân, tôi đã xem xét kỹ phủ ta đủ đầy ngọc ngà châu báu, không thiếu người xinh dáng đẹp, chuồng cũng đầy ngựa, chó... Nói chung không thiếu một thứ gì cả. Nhưng chữ "nghĩa" thì còn thiếu và hôm nay tôi đã dùng toàn bộ số tiền nợ thu về mua chữ "nghĩa" cho tướng công rồi.
Nghe Phùng Hoan trình bày, Mạnh Thường Quân không giấu nổi sự tức giận trong lòng, ông cao giọng:
- Vì lo bổng lộc không đủ chi trả cho việc tiếp đãi khách khứa ngày một đông nên mới sai ngươi đi thu nợ. Giờ không có tiền, giấy khế ước cũng bị đốt thì lấy tiền đâu nuôi thực khách? Họ sẽ bỏ đi hết, thế thì làm sao mua được chữ "nghĩa" nào nữa?
Phùng Hoan đáp:
- Tướng công chớ lo lắng, người dân trên đất Tiết đã cùng vượt qua không ít thăng trầm cùng ngài, nay tôi đốt bỏ giấy nợ cũng là để họ hiểu rằng tướng công sống tình nghĩa, tiếng thơm sẽ bay xa muôn nơi và giúp ngài thu phục nhân tâm.
Mạnh Thường Quân nghe xong cũng thấy có lý nên nguôi ngoai, không hỏi thêm nữa.
Ít lâu sau, vì một số tin đồn thất thiệt của bọn cận thần nên Mạnh Thường Quân bị vua Tề thu hồi ấn tướng và đuổi đi. Người dân ở đất Tiết nghe tin, họ nhớ ơn xưa của Mạnh Thường Quân và già trẻ, trai gái cùng nhau đi nghênh tiếp ngài.
Chứng kiến cảnh người dân chào đón mình đông đảo hơn cả ngày mình còn làm quan khiến ông càng xúc động. Mạnh Thường Quân cảm kích nói với Phùng Hoan:
Ít lâu sau, vì một số tin đồn thất thiệt của bọn cận thần nên Mạnh Thường Quân bị vua Tề thu hồi ấn tướng và đuổi đi. Người dân ở đất Tiết nghe tin, họ nhớ ơn xưa của Mạnh Thường Quân và già trẻ, trai gái cùng nhau đi nghênh tiếp ngài.
Chứng kiến cảnh người dân chào đón mình đông đảo hơn cả ngày mình còn làm quan khiến ông càng xúc động. Mạnh Thường Quân cảm kích nói với Phùng Hoan:
- Giờ thực sự ta mới hiểu việc mua nghĩa trước đây của tiên sinh.
Bài học: Mạnh Thường Quân cũng giống như chúng ta, theo suy nghĩ thông thường luôn rất xem trọng tiền bạc vì nó mang lại lương thực, chỗ ở, có thể giúp đỡ được nhiều người... nên ta tưởng rằng chúng quan trọng nhất. Cho đến khi lâm nguy, trắng tay rồi ta mới hiểu chữ NGHĨA còn cao cả hơn cả tiền bạc.
Nếu Mạnh Thường Quân trước đây vẫn khư khư muốn giữ tiền bạc và cố gắng đòi nợ bằng mọi giá thì chắc ông chẳng thể lưu tiếng thơm đến tận bây giờ. Bằng chứng là ngày nay, khi ai đó làm việc tốt ta vẫn gọi họ là: Mạnh thường quân - một cụm từ để mô tả về người có lòng trắc ẩn, giúp người không màng việc được báo đáp lại hay không.
Sống vì chữ "nghĩa" là xem nhẹ vai trò của vật chất so với tinh thần. Thế nhưng trong xã hội hiện đại với sức ảnh hưởng lớn của truyền thông, chúng ta đang quá ca ngợi đời sống thiên về vật chất. Vậy nên chúng ta tưởng rằng chữ "nghĩa" xem ra không phù hợp với cuộc sống hiện nay.
Khi mà lý tưởng sống thay đổi, đạo đức xuống cấp, thứ văn hóa rẻ tiền lên ngôi... khiến ta càng ngày càng xa rời những giá trị tốt đẹp. Điều đáng ngại là những người trẻ không nhận thức được việc mình đi sai hướng nên họ cũng chẳng để tâm tới chữ "nghĩa" hay "tình".
Không còn văn hóa tiến bộ soi đường cho tinh thần, không dùng văn hóa dẫn dắt con người quay về những giá trị đạo đức chân chính thì sự lớn mạnh của văn minh vật chất chỉ khiến xã hội ngày một bất ổn định hơn mà thôi.
Trên thực tế, pháp luật chỉ có thể quản được hành vi bên ngoài của con người. Ngày nay có quá nhiều bạn trẻ sẵn sàng "phá luật" để chứng tỏ mình giỏi. Họ quên mất rắc cái gì cũng cần có khuôn khổ, giới hạn nhất định và thứ quản lý nó không phải là luật lệ mà chính là giá trị đạo đức của mỗi cá nhân.
Một người đã đánh mất các giá trị đạo đức cơ bản thì việc ác nào họ cũng có thể làm. Đối mặt với sự sa sút về mặt đạo đức như vậy, chỉ có những bài học của cổ nhân mới phần nào đánh thức, soi đường để họ biết đâu mới là nhân nghĩa.
Hiện nay không ít bạn trẻ làm giàu nhanh chóng bằng những mánh khóe nhưng càng kiếm nhiều tiền họ lại càng có cảm giác trống rỗng. Chính lúc họ nghĩ rằng mình đủ đầy về tiền bạc là sẽ có mọi thứ thì lại là lúc họ lại thấy thiếu đi thứ gì đó không giải thích nổi.
Bài học: Mạnh Thường Quân cũng giống như chúng ta, theo suy nghĩ thông thường luôn rất xem trọng tiền bạc vì nó mang lại lương thực, chỗ ở, có thể giúp đỡ được nhiều người... nên ta tưởng rằng chúng quan trọng nhất. Cho đến khi lâm nguy, trắng tay rồi ta mới hiểu chữ NGHĨA còn cao cả hơn cả tiền bạc.
Nếu Mạnh Thường Quân trước đây vẫn khư khư muốn giữ tiền bạc và cố gắng đòi nợ bằng mọi giá thì chắc ông chẳng thể lưu tiếng thơm đến tận bây giờ. Bằng chứng là ngày nay, khi ai đó làm việc tốt ta vẫn gọi họ là: Mạnh thường quân - một cụm từ để mô tả về người có lòng trắc ẩn, giúp người không màng việc được báo đáp lại hay không.
 |
Chữ nghĩa còn cao hơn cả tiền bạc |
2. Hiểu đúng chữ "nghĩa"
Để hiểu đúng chữ "nghĩa", ta có thể tạm cắt nghĩa từ này trong tiếng Hán: Chữ Nghĩa 義 gồm bộ Dương 羊(con dê), bộ Ngã 我 (cái tôi).
Trong đó Dương (con dê) là loài thường sống thành bầy đàn, chúng ăn cỏ và sống hòa thuận, lương thiện bên nhau.
Chữ Dương đứng trên chữ Ngã mang hàm ý rằng lợi ích của cá nhân luôn được đặt dưới lợi ích của tập thể, không tranh đấu mà luôn ý thức nhường bước, sẵn sàng chịu thiệt về mình nếu cần.
Chữ Ngã (cái tôi): gồm bộ thủ (cái tay) và bên cạnh là 1 loại vũ khí, mô phòng hình dáng một người đứng (bộ nhân đứng) cầm vũ khí. Giống như một người trong tay cầm vũ khí soi xét bản thân mình. Quan sát bản thân, nếu thấy cái gì xấu, suy nghĩ tà đạo, hành động sai trái thì lập tức đánh đuổi nó đi, làm cho bản thân mình thuần tịnh.
Vì thế, có thể hiểu chữ Nghĩa 義 là quên đi cái tôi, là sống vị tha, chan hòa, luôn nghĩ tới người khác, duy trì đạo nghĩa, đạo lý, lợi ích tập thể của những người khác.
Chữ Dương đứng trên chữ Ngã mang hàm ý rằng lợi ích của cá nhân luôn được đặt dưới lợi ích của tập thể, không tranh đấu mà luôn ý thức nhường bước, sẵn sàng chịu thiệt về mình nếu cần.
Chữ Ngã (cái tôi): gồm bộ thủ (cái tay) và bên cạnh là 1 loại vũ khí, mô phòng hình dáng một người đứng (bộ nhân đứng) cầm vũ khí. Giống như một người trong tay cầm vũ khí soi xét bản thân mình. Quan sát bản thân, nếu thấy cái gì xấu, suy nghĩ tà đạo, hành động sai trái thì lập tức đánh đuổi nó đi, làm cho bản thân mình thuần tịnh.
Vì thế, có thể hiểu chữ Nghĩa 義 là quên đi cái tôi, là sống vị tha, chan hòa, luôn nghĩ tới người khác, duy trì đạo nghĩa, đạo lý, lợi ích tập thể của những người khác.
Bên cạnh đó, việc quản lý cái tôi cũng quan trọng không kém. Một người được cho là yêu bản thân không phải là nuông chiều sở thích, nuôi dưỡng dục vọng để thỏa mãn. Thay vào đó là phải nghiêm khắc nhìn nhận, đánh giá khách quan xem cái nào tốt thì phát huy, cái nào xấu thì loại bỏ.
Phải đặt ra một giới hạn riêng cho mình để tránh rơi vào những cám dỗ, hấp dẫn từ danh, lợi, tình, tiền... để hạn chế tối thiểu nguy cơ bị gục ngã trước những thứ trông rất lấp lánh, hấp dẫn đó. Hãy nhắc nhở bản thân nhớ rằng, một người luôn sống đuổi theo ham muốn, dục vọng sẽ không nhận được sự tôn trọng từ người khác, cuộc đời người ấy cũng sẽ không có thành tựu.
Phải đặt ra một giới hạn riêng cho mình để tránh rơi vào những cám dỗ, hấp dẫn từ danh, lợi, tình, tiền... để hạn chế tối thiểu nguy cơ bị gục ngã trước những thứ trông rất lấp lánh, hấp dẫn đó. Hãy nhắc nhở bản thân nhớ rằng, một người luôn sống đuổi theo ham muốn, dục vọng sẽ không nhận được sự tôn trọng từ người khác, cuộc đời người ấy cũng sẽ không có thành tựu.
Các bậc hiền đức thời xưa thường có ý chí kiên định, không bởi vì lâm vào nghịch cảnh, không bởi vì đối mặt với sinh tử, không bởi vì cám dỗ trước công danh lợi lộc mà vứt bỏ phẩm hạnh, nhân nghĩa của mình.
Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào dù thuận lợi hay khó khăn họ vẫn ưu tiên làm việc trượng nghĩa. Thậm chí họ sẵn sàng bỏ mạng vì nó, miễn là để lại tiếng thơm cho muôn đời sau. Thế nên vấn đề tiền bạc cũng chỉ là việc nhỏ so với chữ "nghĩa" cũng là điều hoàn toàn dễ hiểu.
Khổng Tử nói: “Quân tử hiểu về điều nghĩa, tiểu nhân hiểu về điều lợi”; “bất nghĩa mà giàu có, đối với ta như phù vân”.
Từ việc cắt nghĩa chữ "nghĩa" ta càng hiểu thêm rằng việc khó nhất và cũng là quan trọng nhất đó là tu dưỡng bản thân. Ta phải thường xuyên soi chiếu tâm mình, chớ nên "thả rông" nó một cách tùy tiện nhưng cũng không quá nghiêm khắc với nó. Tốt hơn hết, ta phải học cách để điều chỉnh nó đi đúng hướng, việc này nhất định không thể xem nhẹ.
Mỗi cá nhân cần phải ý thức cao hơn trong việc tu dưỡng của bản thân. Khi phẩm hạnh của mọi người được thăng hoa, toàn bộ hoàn cảnh xã hội có thể cải biến trở nên tốt đẹp.
Tu miệng trước khi tu thân để đời đời hưởng phúc
Lời nói như bát nước, đổ đi rồi khó mà lấy lại được, dẫu có lấy lại được rồi cũng không còn nguyên vẹn. Vì thế, trước khi tu thân, cần phải học cách tu cái
Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào dù thuận lợi hay khó khăn họ vẫn ưu tiên làm việc trượng nghĩa. Thậm chí họ sẵn sàng bỏ mạng vì nó, miễn là để lại tiếng thơm cho muôn đời sau. Thế nên vấn đề tiền bạc cũng chỉ là việc nhỏ so với chữ "nghĩa" cũng là điều hoàn toàn dễ hiểu.
Khổng Tử nói: “Quân tử hiểu về điều nghĩa, tiểu nhân hiểu về điều lợi”; “bất nghĩa mà giàu có, đối với ta như phù vân”.
Từ việc cắt nghĩa chữ "nghĩa" ta càng hiểu thêm rằng việc khó nhất và cũng là quan trọng nhất đó là tu dưỡng bản thân. Ta phải thường xuyên soi chiếu tâm mình, chớ nên "thả rông" nó một cách tùy tiện nhưng cũng không quá nghiêm khắc với nó. Tốt hơn hết, ta phải học cách để điều chỉnh nó đi đúng hướng, việc này nhất định không thể xem nhẹ.
Mỗi cá nhân cần phải ý thức cao hơn trong việc tu dưỡng của bản thân. Khi phẩm hạnh của mọi người được thăng hoa, toàn bộ hoàn cảnh xã hội có thể cải biến trở nên tốt đẹp.
Tu miệng trước khi tu thân để đời đời hưởng phúcLời nói như bát nước, đổ đi rồi khó mà lấy lại được, dẫu có lấy lại được rồi cũng không còn nguyên vẹn. Vì thế, trước khi tu thân, cần phải học cách tu cái
 |
3. Sống sao cho trọn chữ "nghĩa"
Sống vì chữ "nghĩa" là xem nhẹ vai trò của vật chất so với tinh thần. Thế nhưng trong xã hội hiện đại với sức ảnh hưởng lớn của truyền thông, chúng ta đang quá ca ngợi đời sống thiên về vật chất. Vậy nên chúng ta tưởng rằng chữ "nghĩa" xem ra không phù hợp với cuộc sống hiện nay.
Khi mà lý tưởng sống thay đổi, đạo đức xuống cấp, thứ văn hóa rẻ tiền lên ngôi... khiến ta càng ngày càng xa rời những giá trị tốt đẹp. Điều đáng ngại là những người trẻ không nhận thức được việc mình đi sai hướng nên họ cũng chẳng để tâm tới chữ "nghĩa" hay "tình".
Không còn văn hóa tiến bộ soi đường cho tinh thần, không dùng văn hóa dẫn dắt con người quay về những giá trị đạo đức chân chính thì sự lớn mạnh của văn minh vật chất chỉ khiến xã hội ngày một bất ổn định hơn mà thôi.
Trên thực tế, pháp luật chỉ có thể quản được hành vi bên ngoài của con người. Ngày nay có quá nhiều bạn trẻ sẵn sàng "phá luật" để chứng tỏ mình giỏi. Họ quên mất rắc cái gì cũng cần có khuôn khổ, giới hạn nhất định và thứ quản lý nó không phải là luật lệ mà chính là giá trị đạo đức của mỗi cá nhân.
Một người đã đánh mất các giá trị đạo đức cơ bản thì việc ác nào họ cũng có thể làm. Đối mặt với sự sa sút về mặt đạo đức như vậy, chỉ có những bài học của cổ nhân mới phần nào đánh thức, soi đường để họ biết đâu mới là nhân nghĩa.
Hiện nay không ít bạn trẻ làm giàu nhanh chóng bằng những mánh khóe nhưng càng kiếm nhiều tiền họ lại càng có cảm giác trống rỗng. Chính lúc họ nghĩ rằng mình đủ đầy về tiền bạc là sẽ có mọi thứ thì lại là lúc họ lại thấy thiếu đi thứ gì đó không giải thích nổi.
Thực ra, họ đã quên đi rằng chữ NGHĨA còn cao hơn cả tiền bạc. Dù là tiền bạc hay thân mạng này cũng chỉ mang tính tạm thời, có đó rồi mất đó. Dù ta có tham lam tiền bạc bao nhiêu thì khi chết đi cũng chỉ có hai bàn tay trắng. Dẫu đứng trên đỉnh cao của tiền tài, danh vọng, phú quý, tới khi nhắm mắt xuôi tay hết thảy đều về không. Điều có thể lưu lại chính là tấm lòng nhân nghĩa.
"Nghĩa" là thứ vô hình, không hữu hình như tiền bạc nên không phải ai cũng hiểu được, vậy nên hầu hết chúng ta chỉ là người bình thường, rất ít người mới thực sự là kẻ trượng nghĩa. Tuy nhiên, không có nghĩa là ta không thể thay đổi. Ít nhất không làm được đại nhân cũng chớ làm kẻ tiểu nhân.
Vậy nên, cũng đừng vì những người xung quanh sống không tốt với mình mà lấy đó làm cái cớ để quên đi các giá trị đạo đức cơ bản. Hãy cứ kiên định với giá trị chữ "nghĩa" mà ta học được, rồi ta sẽ thấy tự bản thân mình tỏa sáng theo cách riêng.
Khổng Tử từng nói: “Hoa lan mọc trong rừng, tỏa hương thơm ngay cả khi không có ai xung quanh thưởng thức". Tương tự như vậy, ta chẳng đổ lỗi cho hoàn cảnh hay bất cứ ai, hãy tự mình "tỏa hương" bằng những làm việc thiết thực trong cuộc sống mỗi ngày.
"Nghĩa" là thứ vô hình, không hữu hình như tiền bạc nên không phải ai cũng hiểu được, vậy nên hầu hết chúng ta chỉ là người bình thường, rất ít người mới thực sự là kẻ trượng nghĩa. Tuy nhiên, không có nghĩa là ta không thể thay đổi. Ít nhất không làm được đại nhân cũng chớ làm kẻ tiểu nhân.
Vậy nên, cũng đừng vì những người xung quanh sống không tốt với mình mà lấy đó làm cái cớ để quên đi các giá trị đạo đức cơ bản. Hãy cứ kiên định với giá trị chữ "nghĩa" mà ta học được, rồi ta sẽ thấy tự bản thân mình tỏa sáng theo cách riêng.
Khổng Tử từng nói: “Hoa lan mọc trong rừng, tỏa hương thơm ngay cả khi không có ai xung quanh thưởng thức". Tương tự như vậy, ta chẳng đổ lỗi cho hoàn cảnh hay bất cứ ai, hãy tự mình "tỏa hương" bằng những làm việc thiết thực trong cuộc sống mỗi ngày.
