Câu chuyện người bán thịt từ chối bổng lộc, giữ nghĩa khí đức vua còn mến phục

 

 

Tại nước Sở có người bán thịt dê tên là Duyệt, sinh vào thời Chiến Quốc nên khi vua Sở Chiêu Vương bỏ nước mà trốn chạy khi quân giặc ập tới, ông Duyệt cũng vì thế mà bỏ chạy cứu lấy cái mạng của mình. 

Sau này khi vua Chiêu Vương lấy lại được nước, liền trọng thưởng cho những kẻ đã phò tá mình trong lúc sa cơ. Lúc này một số người dân cũng được nhận thưởng và người bán thịt dê cũng không ngoại lệ. Trong khi mọi người vui mừng đón nhận nhưng ông lại từ chối. 

Người bán thịt dê nói:

- Khi đức vua mất nước tiểu nhân cũng mất luôn nghề của mình, cho đến nay Ngài lấy lại được nước, tiểu nhân cũng được quay nghề cũ, đủ ăn, đủ mặc, không mong được nhận thưởng. 

 

Sở Chiêu Vương nghe những lời này cảm thấy người bán thịt dê quả là người có nghĩa khí nên càng muốn ông nhận thưởng. Người bán thịt dê cho hay: 

- Đức vua lấy lại được đất nước này hoàn toàn không có công của tiểu nhân nên tiểu nhân cũng không dám nhận thưởng.

 

Thấy không thể ép được người này nhận thưởng, vua mới bảo:

 

- Thế để ta tới nhà của ngươi chơi vậy!

 

Người bán thịt dê lại đáp:

 

- Theo phép nước Sở, chỉ những ai có công to, được trọng thưởng thì Vua mới đến nhà. Nay tự xét bản thân tiểu nhân là kẻ hèn mọn, mưu trí không đủ giữ được nước, dũng cảm không đủ giết được giặc. Nay hoàng thượng bỏ phép nước, đến chơi nhà tiểu nhân, e thiên hạ nghe thấy chê cười.

 

Vua Chiêu Vương nghe nói vậy cũng thấy có lý, quay lại bảo quan Tư Mã Tử Kỳ rằng:

 

- Người bán thịt dê này tuy làm nghề vi tiện mà lời nói nghĩa lý rất cao xa, ắt là nhân tài hiếm có. Nhà ngươi làm thế nào mời ra nhận chức Tam Công cho ta!

 

Người đàn ông bán thịt dê nghe thấy vậy, vội quỳ xuống, nói:

 

- Tiểu nhân biết chức Tam Công quí hơn nghề bán thịt dê, bổng lộc nghìn vạn. Nhưng tiểu nhân đâu dám ham tước lộc mà để Vua mang tiếng là gia ơn không phải nghĩa. Tiểu nhân thực không dám nhận! Xin cho tiểu nhân về giữ lấy nghề bán thịt dê của tiểu nhân.

 

Nói đoạn chắp tay bái lạy rồi xin lui ra.

 

Bài học: Câu chuyện người bán thịt từ chối bổng lộc cho thấy tuy ông chỉ là kẻ bình dân nhưng lại thấu hiểu đạo lý cao xa, không có công thì nhất định không nhận lợi. Dẫu là được vua ban thưởng vàng bạc hay chức Tam Công quyền quý nhưng ông cũng quyết không nhận.

Vì ông hiểu rõ đạo nghĩa của người kinh doanh “không phải của mình thì không lấy”, biết chế ngự lòng tham của mình. Những người thế này ngày nay quả thật không nhiều.
 

 

Trong “Cổ học tinh hoa” từng có lời ghi lại rằng: “Người thức thời có chí, dù có làm nghề gì, có ở vào thời điểm biến loạn đến đâu, thì cũng không chịu đắm đuối vào sự bất nghĩa, khác nào cây tùng cây bách, mùa đông sương tuyết mà vẫn xanh, khác nào con gà trống kia, mưa gió tối tăm mà vẫn gáy.”


Có thể thấy rằng tài phú phải do tự mình làm nên, dựa vào sức lao động và tri thức của bản thân mà có được, thì khi chi dùng mới cảm thấy an vui. Nếu chỉ dựa vào lừa gạt, cân non đóng thiếu, lấy số lượng thay cho chất lượng, lũng đoạn nhằm kiếm lợi, thì dẫu trước mắt có thể thu được lợi ích, nhưng chẳng thể dài lâu.

Của bất nghĩa đến dễ dàng, nhưng lại trái với lương tâm, sẽ khiến con người nửa đêm trằn trọc, lo lắng thấp thỏm, chẳng thể có được kết cục tốt lành.

 

Trong “Chu Dịch” viết rằng: “Tích thiện chi gia, tất hữu dư khánh. Tích bất thiện chi gia, tất hữu dư ương”, người tích thiện thì thường vui, người tích ác thì tai ương sẽ ập đến.

Cũng có câu rằng “Thiên đạo vô thân, thường dữ thiện nhân”, đạo trời tuy không phân biệt hay thiên vị thân sơ, nhưng người lương thiện lại thường được thuận lợi, bởi người lương thiện phù hợp với đạo trời.

 

Đạo kinh doanh nằm ở việc cạnh tranh công bằng, dựa trên nguyên tắc giao dịch tự nguyện, bình đẳng, thành tín, dùng để ước thúc hành vi của mỗi thương nhân. Chỉ khi tuân thủ nghiêm ngặt thương đạo, hàng thực giá thực, không bắt nạt người yếu thế, bán hàng sạch, kiếm những đồng tiền trong sạch, mới có thể trở thành một thương nhân chân chính.