(Lichngaytot.com) Dù xưa hay nay ai cũng mong mình đạt tới cảnh giới của bậc quân tử trượng nghĩa được người đời ca ngợi nhưng để có được điều đó không hề dễ dàng gì.
1. Quân tử muốn tu thân, trước tiên phải tu tâm
Một trong những cách dưỡng tâm của cổ nhân đó là muốn làm quân tử thì phải tu tâm của chính mình trước tiên. Không cần cố gắng hô mưa, gọi gió hay làm việc đao to búa lớn nào đó mới được đánh giá cao mà tâm an tịnh mới là điều đáng được ưu tiên cho một bậc quân tử.
Tu tâm từ ý nghĩ, lời nói cho tới hành động mới thực sự là việc cần làm trước tiên. Thử xem mình đã nghĩ đúng chưa, nói năng có chừng mực chưa, có làm tổn thương ai không, hành động có bị hấp tấp, gây hại cho người khác không...
Dưỡng tâm là việc cần làm hàng ngày, kiểm soát bản thân tránh xa những việc xấu, từ đó tâm hồn sẽ nhẹ nhõm, luôn cảm thấy thoải mái dễ chịu, người xung quanh cũng cảm nhận được năng lượng tốt đẹp ấy.
Tu tâm từ ý nghĩ, lời nói cho tới hành động mới thực sự là việc cần làm trước tiên. Thử xem mình đã nghĩ đúng chưa, nói năng có chừng mực chưa, có làm tổn thương ai không, hành động có bị hấp tấp, gây hại cho người khác không...
Dưỡng tâm là việc cần làm hàng ngày, kiểm soát bản thân tránh xa những việc xấu, từ đó tâm hồn sẽ nhẹ nhõm, luôn cảm thấy thoải mái dễ chịu, người xung quanh cũng cảm nhận được năng lượng tốt đẹp ấy.
Quân tử biết tu tâm nên sống ngay thẳng, không tranh giành quyền chức, sống thanh đạm, chẳng cần dùng thủ đoạn để bon chen với đời, nếu không được giàu có thì vẫn sống vui, sống tao nhã.
Bất luận cuộc sống của họ có thuận buồm xuôi gió hay không, dù giàu hay nghèo, địa vị cao hay thấp, họ đều có thể làm cho tâm hồn luôn tự tại.
Bất luận cuộc sống của họ có thuận buồm xuôi gió hay không, dù giàu hay nghèo, địa vị cao hay thấp, họ đều có thể làm cho tâm hồn luôn tự tại.
Cách dưỡng tâm của cổ nhân qua những câu nói cực kỳ sâu cay, ý nghĩa |
2. Thiên hạ khắp nơi là của cải, một phần lao động, một phần cơm
Trên thế gian này của cải sẵn có khắp nơi, nếu tìm cách thì chắc chắn ai cũng sẽ có thể trở nên giàu có, không có gì là không thể cả.
Thế nhưng cổ nhân đã nhắc nhở rằng: "Một phần lao động, một phần cơm". Điều này có nghĩa là lao động bao nhiêu thì chỉ nên hưởng bấy nhiêu mà thôi. Nghĩa là công sức mình như thế nào chỉ hưởng tương ứng, tránh tâm lý tham lam, cố gắng vơ vét phần nhiều về mình.
Một người không chú ý việc dưỡng tâm thường có xu hướng làm một nhưng muốn đòi ăn 10 phần cơm, như thế là tham lam, phá vỡ sự cân bằng vốn có. Một khi lòng tham trỗi dậy thì che mờ đi lý trí, họ nhất định sẽ tìm mọi cách để thu vén của cải về cho mình. Những người này bất chấp thủ đoạn, sẵn sàng luồn cúi, mưu lợi để bù đắp vào phần lao động còn thiếu.
Thế nhưng cổ nhân đã nhắc nhở rằng: "Một phần lao động, một phần cơm". Điều này có nghĩa là lao động bao nhiêu thì chỉ nên hưởng bấy nhiêu mà thôi. Nghĩa là công sức mình như thế nào chỉ hưởng tương ứng, tránh tâm lý tham lam, cố gắng vơ vét phần nhiều về mình.
Một người không chú ý việc dưỡng tâm thường có xu hướng làm một nhưng muốn đòi ăn 10 phần cơm, như thế là tham lam, phá vỡ sự cân bằng vốn có. Một khi lòng tham trỗi dậy thì che mờ đi lý trí, họ nhất định sẽ tìm mọi cách để thu vén của cải về cho mình. Những người này bất chấp thủ đoạn, sẵn sàng luồn cúi, mưu lợi để bù đắp vào phần lao động còn thiếu.
Ngược lại, người ngay thẳng thật thà, không đầu cơ trục lợi thì không phải lo sợ, luồn cúi, tự tin vào năng lực của mình, không phải cầu cạnh ai. Có như thế mới tự tin ngẩng cao đầu đối mặt bất cứ hoàn cảnh nào.
Đoạn trừ được lòng tham của mình dù là tiền bạc, tình cảm hay chức vụ thì lòng ta ắt sẽ an yên. Ví dụ như Đào Uyên Minh “quan trường không suôn sẻ, chẳng bằng quy ẩn điền viên, vẫn có thể hái hoa cúc dưới hàng rào phía đông, nhàn nhã nhìn núi phía nam”.
Đoạn trừ được lòng tham của mình dù là tiền bạc, tình cảm hay chức vụ thì lòng ta ắt sẽ an yên. Ví dụ như Đào Uyên Minh “quan trường không suôn sẻ, chẳng bằng quy ẩn điền viên, vẫn có thể hái hoa cúc dưới hàng rào phía đông, nhàn nhã nhìn núi phía nam”.
3. Bất kính với người đáng kính sẽ chiêu mời tai họa
Cổ nhân dạy điều nên kính nể là để răn chúng ta sống khiêm nhường, hiếu đạo, biết người, biết mình. Nếu không thì sẽ dễ rước họa vào thân.
Khổng Tử nói: “Quân tử có 3 điều sợ: sợ mệnh Trời, sợ đại nhân, sợ lời của Thánh nhân”. Ý nghĩa là, con người phải biết kính sợ Thượng Thiên, thuận theo Thiên mệnh, biết kính sợ người có phẩm hạnh cao, địa vị cao, biết kính sợ lời dạy của Thánh nhân.
Khổng Tử nói: “Quân tử có 3 điều sợ: sợ mệnh Trời, sợ đại nhân, sợ lời của Thánh nhân”. Ý nghĩa là, con người phải biết kính sợ Thượng Thiên, thuận theo Thiên mệnh, biết kính sợ người có phẩm hạnh cao, địa vị cao, biết kính sợ lời dạy của Thánh nhân.
Một kẻ tự mãn, xem thường người khác, không có lòng kính sợ, thì sẽ mất đi nền tảng đạo đức tối thiểu làm người, việc xấu nào cũng dám làm.
Ở nhà không hiếu thuận với cha mẹ, ở đơn vị không phục tùng lãnh đạo, ở xã hội không hiểu tôn kính hiền tài. Người như thế ắt sẽ gặp tai họa hung dữ nguy hiểm, xã hội như thế ắt sẽ chẳng văn minh, quốc gia và dân tộc như thế, ắt sẽ lạc hậu.
Trong đó nhất định phải hiếu kính cha mẹ là điều đặc biệt lưu tâm. Người xưa thường nói, gia đình như một gốc cây với ông bà là rễ, cha mẹ là cành, con cháu là hoa trái. Muốn hoa trái nảy nở thì nhất định phải chăm bón cẩn thận từ gốc rễ.
Gốc rễ không chăm sóc thì sớm hay muộn cây cối sẽ héo mòn và chết đi. Do đó, làm người phải luôn khắc ghi về đạo hiếu.
Ở nhà không hiếu thuận với cha mẹ, ở đơn vị không phục tùng lãnh đạo, ở xã hội không hiểu tôn kính hiền tài. Người như thế ắt sẽ gặp tai họa hung dữ nguy hiểm, xã hội như thế ắt sẽ chẳng văn minh, quốc gia và dân tộc như thế, ắt sẽ lạc hậu.
4. Tiểu công bất thưởng, tắc đại công bất lập; tiểu oán bất xá tắc đại oán tất sinh
Câu này có nghĩa là công lao nhỏ không thưởng, thì sẽ không gây dựng được công lao lớn; Oán hận nhỏ mà không tha thứ, thì oán hận lớn sẽ nảy sinh.
Thưởng và phạt là một vấn đề không nên xem nhẹ vì nếu thưởng phạt không phân định, thì mọi sự mập mờ, không ai biết nên tập trung vào điều gì hay tránh xa điều gì.
Nếu công lao nhỏ mà không thưởng, thì cũng sẽ mất đi động lực gây dựng công lao lớn.
Nếu lỗi lầm nhỏ không phạt thì rất có thể lần sau sẽ nảy sinh lỗi lầm lớn. Do đó phải căn cứ vào quyền hạn và vị trí của cấp dưới mà suy xét thước đo, mức độ thưởng và phạt.
Đây không chỉ là cách để dùng người mà còn là cách để quản lý bản thân mình. Ví dụ như ta đang nỗ lực một việc gì đó, nếu đã tạo ra một thành công nhỏ thì cũng nên ăn mừng, lấy động lực để ta tiếp tục cố gắng, nếu không ta cảm thấy đuối sức, thiếu tinh thần và sự nhiệt huyết nên nguy cơ bỏ cuộc rất nhanh.
Ngoài ra, làm người cần độ lượng, dùng lễ khoan thứ cho người. Nên hiểu rằng chẳng ai là không phạm sai lầm, ta bỏ qua cho người cũng là để tha thứ cho bản thân mình. Đừng như Trương Phi tính tình nóng nảy, người có lỗi nhỏ, lại xử phạt nặng, để rồi bị thuộc hạ đâm chết. Đó chính là mối họa hoạn của “oán hận nhỏ không tha thứ, ắt sẽ nảy sinh oán hận lớn”.
Nếu công lao nhỏ mà không thưởng, thì cũng sẽ mất đi động lực gây dựng công lao lớn.
Nếu lỗi lầm nhỏ không phạt thì rất có thể lần sau sẽ nảy sinh lỗi lầm lớn. Do đó phải căn cứ vào quyền hạn và vị trí của cấp dưới mà suy xét thước đo, mức độ thưởng và phạt.
Đây không chỉ là cách để dùng người mà còn là cách để quản lý bản thân mình. Ví dụ như ta đang nỗ lực một việc gì đó, nếu đã tạo ra một thành công nhỏ thì cũng nên ăn mừng, lấy động lực để ta tiếp tục cố gắng, nếu không ta cảm thấy đuối sức, thiếu tinh thần và sự nhiệt huyết nên nguy cơ bỏ cuộc rất nhanh.
Ngoài ra, làm người cần độ lượng, dùng lễ khoan thứ cho người. Nên hiểu rằng chẳng ai là không phạm sai lầm, ta bỏ qua cho người cũng là để tha thứ cho bản thân mình. Đừng như Trương Phi tính tình nóng nảy, người có lỗi nhỏ, lại xử phạt nặng, để rồi bị thuộc hạ đâm chết. Đó chính là mối họa hoạn của “oán hận nhỏ không tha thứ, ắt sẽ nảy sinh oán hận lớn”.
5. Không thể cùng con ếch ngồi trong đáy giếng luận bàn về biển cả
Câu đầy đủ: "Không thể cùng con ếch ngồi trong đáy giếng luận bàn về biển cả; không thể cùng côn trùng mùa hè bàn luận về băng tuyết; không thể cùng anh học trò chốn thôn quê hẻo lánh bàn luận về đạo lý.”
Tạm hiểu nghĩa đen của câu nói này đó là: Loài ếch không thể sống ở biển cho nên nó không hề có trải nghiệm về nơi này để mà "bàn luận". Tương tự, loài côn trùng chỉ sống trong thời gian ngắn trong mùa Hè, không có cơ hội sống tới mùa Đông nên chúng không thể hiểu cảm giác lạnh giá. Một anh học trò ở vùng quê sẽ không đủ hiểu biết để luận bàn về đạo lý vì những gì anh ta hiểu chỉ ở trong làng quê của mình.
Tạm hiểu nghĩa đen của câu nói này đó là: Loài ếch không thể sống ở biển cho nên nó không hề có trải nghiệm về nơi này để mà "bàn luận". Tương tự, loài côn trùng chỉ sống trong thời gian ngắn trong mùa Hè, không có cơ hội sống tới mùa Đông nên chúng không thể hiểu cảm giác lạnh giá. Một anh học trò ở vùng quê sẽ không đủ hiểu biết để luận bàn về đạo lý vì những gì anh ta hiểu chỉ ở trong làng quê của mình.
Nghĩa bóng câu nói này đó là muốn nhắc nhở chúng ta chớ nên bình luận, đánh giá hay vội vàng nhận xét, kết luận điều gì mà bản thân chưa biết, chưa có kinh nghiệm trải qua. Cho dù đó là lý thuyết được đọc thôi thì cũng không thể so sánh bằng trải nghiệm chân thực. Vậy nên, người ta cần phải có một tâm thái rộng mở đối với tri thức.
Sống trên đời này nên nhớ rằng không phải chuyện gì mình cũng biết, cũng tỏ tường, do đó phải giữ thái độ khiêm tốn. Chỉ có kẻ dại dột mới thích nói dai, nói dài, thành ra nói dại.
Một trong những cách dưỡng tâm của cổ nhân đó là luôn giữ thái độ học hỏi, tránh việc nói nhiều, nếu cần cũng có thể tránh giao du với những kẻ "nhiều chuyện" nhưng không thực sự hiểu sự đời lại thích đôi co.
Đúng như trong “Thái Căn Đàm” có nói: “Cuộc đời giảm một phần thì siêu xuất một phận, như giảm giao du thì tránh được hỗn loạn, ngôn ngữ đơn giản thì ít lỗi lầm, suy nghĩ giảm thì tinh thần không hao tổn”.
Điều đó có nghĩa là nếu bạn có thể giảm bớt một số những giao thiệp không cần thiết, bạn cũng sẽ giảm bớt được một số rối loạn.
Đúc rút kinh nghiệm từ nhiều đời, cổ nhân dạy 4 không trách, 5 không mắng sau đây để hướng dẫn chúng ta tỉnh táo hơn trong cách tương tác với bố mẹ cũng như
Đúc rút kinh nghiệm từ nhiều đời, cổ nhân dạy 4 không trách, 5 không mắng sau đây để hướng dẫn chúng ta tỉnh táo hơn trong cách tương tác với bố mẹ cũng như
6. Đấu gạo dưỡng ân, gánh gạo dưỡng thù
Câu này có nghĩa là khi ta cho ai đó một đấu gạo người này sẽ tỏ lòng biết ơn, thế nhưng nếu tiếp tục cho nhiều hơn, số lượng này được ước tính là một gánh gạo thì họ lại nuôi dưỡng trong đó sự hận thù. Vì sao lại như vậy?
Một người thường xuyên được nhận đồ nhờ vào lòng tốt người khác ban đầu họ sẽ trân trọng với sự giúp đỡ này. Thế nhưng một khi giúp họ quá nhiều sẽ tạo cho người ta cảm giác rằng đó là việc đương nhiên, ỉ lại. Họ nổi lòng tham lam nên cứ muốn được nhiều hơn nữa, không biết bao nhiêu cho đủ, bắt đầu họ so sánh, nuôi dưỡng lòng đố kỵ cùng sự hận thù lúc nào không hay.
Thế nên khi bạn muốn bố thí cho ai cũng phải có giới hạn, nguyên tắc nhất định nếu không việc tốt cũng có thể trở thành mối họa bất cứ lúc nào.
Một người thường xuyên được nhận đồ nhờ vào lòng tốt người khác ban đầu họ sẽ trân trọng với sự giúp đỡ này. Thế nhưng một khi giúp họ quá nhiều sẽ tạo cho người ta cảm giác rằng đó là việc đương nhiên, ỉ lại. Họ nổi lòng tham lam nên cứ muốn được nhiều hơn nữa, không biết bao nhiêu cho đủ, bắt đầu họ so sánh, nuôi dưỡng lòng đố kỵ cùng sự hận thù lúc nào không hay.
Thế nên khi bạn muốn bố thí cho ai cũng phải có giới hạn, nguyên tắc nhất định nếu không việc tốt cũng có thể trở thành mối họa bất cứ lúc nào.
7. Vụ thiện sách giả, vô ác sự; vô viễn lự giả, hữu cận ưu
Câu trên có nghĩa một người làm việc có kế hoạch, mưu lược sẽ hạn chế được những hiểm nguy, sai sót. Ngược lại, những ai không mưu tính sâu suy nghĩ xa, thì mối lo hoạn nạn sẽ đến ngay trước mắt.
Một người giỏi mưu tính, kế hoạch, nhất định là người suy nghĩ kín kẽ, bản thân luôn ở thế chủ động, gặp chuyện cũng có thể hóa nguy thành an. Những người thành công cũng là người có tầm nhìn xa trông rộng, làm bất kỳ việc gì cũng giỏi tính toán, hoạch định.
Làm gì cũng phải có tầm nhìn dài hạn, đừng vì cái lợi trước mắt mà hại người, làm việc ác hay quá tham lam,... kẻo sau này họa đến thì hối hận cũng không kịp.
Do đó, nên học cách dưỡng tâm của cổ nhân để sớm biết suy tính cho tương lại thì mới có thể đạt được thành công lớn và bền vững hơn. Trái lại, thì sẽ vì cái nhỏ mà mất cái lớn.
Do đó, nên học cách dưỡng tâm của cổ nhân để sớm biết suy tính cho tương lại thì mới có thể đạt được thành công lớn và bền vững hơn. Trái lại, thì sẽ vì cái nhỏ mà mất cái lớn.